Redactie Alert!

'Van Haat gesproken? Een rechtsantropologisch onderzoek naar de bestrijding van rasgerelateerde uitingsdelicten die als racistisch worden opgevat, vormen een heet hangijzer. Maatschappelijke discussies en controverses over incidenten volgen elkaar in hoog tempo op. Vaak blijft het ook niet bij discussies en wordt het strafrecht bij deze kwesties betrokken. Die strafwetgeving staat in dit boek centraal. Het gaat in het bijzonder om de Antiracismewet van 1981 en de Negationismewet van 1995. Vrielink, doctor in de rechten, antropoloog en bestuurskundige, biedt een gedetailleerde analyse van de tumultueuze ontstaansgeschiedenis van de wetgeving. Interessante zaken als die tegen iemand die het blad Final Conflict via een boekhandel had verspreid (de eerste zaak die onder de negationisme-wetgeving kwam in 2000), de veroordelingen van de gebroeders Verbeke van de organisatie Vrij Historisch Onderzoek (VHO), de zaken tegen (de boeken van) Jozef Rulof en bijvoorbeeld de zeer uitgebreide zaak tegen het Vlaams Blok. Verder veel walgelijk straatgeweld met racistisch commentaar, de kwestie van de verspreiding per MP3 van de 'Makakkendans' en nog veel meer. Wat opvalt is dat bij de respondenten onder de aangeklaagden de conclusie wordt getrokken dat zij (de daders) autodidact zijn en zelfs veelal een terechtkwamen. De intern verdeelde rechtspraak die zich rond de bepalingen heeft gevormd wordt eveneens grondig ontleed. Wat dit werk vooral "uniek in zijn genre" maakt - zoals professor dr. Marie-Claire Foblets het omschrijft in haar voorwoord - is dat het licht werpt op de effecten van de strafwetgeving rond racisme en negationisme. Door middel van gesprekken met klagers en aangeklaagden gaat de auteur na of de strafbaarstellingen in de praktijk doen wat de wetgever beoogt. De resultaten van dat onderzoek zijn ontnuchterend: de wetgeving verwezenlijkt zelden haar doelstellingen en geeft vaak aanleiding tot averechtse effecten. Het boek omvat concrete aanbevelingen voor de rechterlijke macht en de wetgever. Ook pleit de auteur voor een herziening van de rol van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Uitgeverij Maklu. € 69,50

''Een vreemde in eigen land'', door Marjan de Gruijter, Eliane Smits van Waesberghe & Hans Boutellier. Een onderzoek in vijf 'gemengde' buurten naar de vormen van maatschappelijke ontevredenheid. Bij gedeeld burgerschap kunnen burgers omgaan met verschillen en zijn zij betrokken bij de samenleving. Maar de praktijk wijst anders uit. "Ik ben wel voor het samenleven. In hoeverre dat werkt, dat is een ander verhaal", zegt een bewoner uit Eindhoven. Signalen als deze waren voor FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken, aanleiding tot onderzoek in vijf 'gemengde' buurten. Er werd gekeken naar de vormen van maatschappelijke ontevredenheid. Waarin uiten die zich? En welke emoties en motieven liggen aan die ontevredenheid ten grondslag? Politici, beleidsmakers en onderzoekers gaan te gemakkelijk voorbij aan de geluiden van bewoners in 'gemengde' buurten. Dat vinden deze bewoners zelf. De onderzoekers spraken uitvoerig met buurtbewoners in Doornakkers (Eindhoven), Sterrenwijk (Utrecht), Blerick-Midden (Venlo), Buytenwegh-De Leyens (Zoetermeer) en in Beusichem, onderdeel van de gemeente Buren. Zij vroegen hen waarin nu precies hun ontevredenheid met de samenleving en de lokale en landelijke politiek schuilt. En hoe de bewoners omgaan. De overheid komt in de visie van de bewoners steeds als grote schuldige van de problemen naar voren. Er blijkt een grote afstand tot de overheid die zij ervaren; overheidsfunctionarissen, gezagsdragers, politici, en ook de onderzoekers zelf worden door de respondenten gezien als bevoorrechte mensen die geen idee hebben hoe de 'gewone' man of vrouw leeft. Hierdoor komen zij niet in aanraking met de werkelijke economische en sociale problemen van burgers. Uitgeverij Aksant. € 19,-

'Adolf H. Twee levens', door Er ic-Emmanuel Schmitt. Parallel aan het levensverhaal van Adolf Hitler, de dictator, ontrolt zich het imaginaire levensverhaal van Adolf H., kunstschilder van beroep. Wat zou er zijn gebeurd als Hitler een geslaagd kunstenaar was geworden, als hij zijn seksuele en andere frustraties had overwonnen - hoe zou de wereld er dan hebben uitgezien? In zijn meest omvangrijke roman tot nu toe, waarvan er in Frankrijk inmiddels 550.000 exemplaren zijn verkocht, zoekt Schmitt het antwoord op de vraag: wat maakt een mens tot wat hij is? In hoeverre wordt ons lot door de omstandigheden bepaald? Adolf H. Twee levens is toonaangevende commentatoren 'een diepzinnige denkoefening over de verhouding tussen kunst en politiek, het verband tussen genialiteit en waanzin'. Uitgeverij Atlas. € 29,95

'13 in de oorlog, hoe kinderen de Tweede Wereldoorlog beleefden', door Hein Hoffmann. 13 in de Oorlog is het boek naar de gelijknamige televisieserie waarin kinderen in de Tweede Wereldoorlog centraal stonden. Het verhaal wordt verteld vanaf een groot aantal plaatsen in de wereld. Rotterdam, Westerbork, Londen, Jakarta en Auschwitz: stuk voor stuk plaatsen waar de dramatische gebeurtenissen van de laatste grote wereldoorlog zich voltrokken. Het boek staat vol met weetjes, emotionele dagboekfragmenten, unieke getuigenissen en aangrijpende observaties. En altijd probeert de schrijver dicht bij de gevoelens en de interesses van gewone kinderen te blijven. Hoe voelt het om honger te hebben; om nachten in schuilkelders door te brengen; om kind te zijn van een NSB'er, om onder te moeten duiken en maanden, soms jaren niet naar buiten te kunnen, om te helpen in het verzet, om de bevrijding te vieren en voor het eerst in je leven chocola te proeven? Kortom, hoe is het om kind te zijn in oorlogstijd? Op deze vraag, en nog veel meer, vinden kinderen in dit boek de antwoorden. Het fraai vormgegeven boek bevat meer dan honderd foto's. Uitgeverij Balans. € 17,50

'Oorlogserfgoed overzee. De erfenis van de Tweede door Esther Captain & Guno Jones. De Tweede Wereldoorlog raakte het gehele Koninkrijk der Nederlanden, inclusief het toenmalige Nederland overzee. Het effect de overzeese gebiedsdelen onderstreept het wereldwijde karakter van deze oorlog. De oorlog veranderde de relatie tussen het moederland De Nederlandse Antillen en Suriname wensten een grotere autonomie, resulterend in het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden in 1954 en de onafhankelijkheid van Suriname in 1975. Zijn er nog sporen van de Tweede Wereldoorlog te vinden in het Koninkrijk der Nederlanden? En welke vorm heeft de herinnering zijn terug te vinden en hoe diverse belanghebbenden hier door de jaren heen betekenis aan hebben gegeven. Maar ook het teloorgaan van oorlogserfgoed krijgt aandacht, zoals het afbreken van defensiewerken, het verdwijnen van historische gebouwen en de verwaarlozing van monumenten. Ook is er aandacht voor de rituelen, herdenkingen en pelgrimsreizen die in de loop der tijd zijn ontstaan en voor erfgoedtoerisme. Uitgeverij Bert Bakker. € 24,95

'Aanslag op de vrijheid', door Ilija Trojanow & Juli Zeh. Uit het Duits vertaalde, zeer toegankelijke kritiek op het veel te grofmazige palet aan wetten, instrumenten, maatregelen, observatie, veiligheidsbeleid etc om de burger te controleren, te volgen en haar gedragingen in kaart te brengen. Nooit zou u iemand een blik in niet bespied of afgeluisterd worden. Maar wat als die persoon de staat of de wetenschap vertegenwoordigt? Zou u het dan wel toestaan? De bestrijding van terreur en criminaliteit en het gemak van betaalkaarten en virtuele vriendschappen houden een gevaar in: de transparante mens. Trojanow en Zeh waarschuwen hiervoor met mensen wakker zal schudden: te lang waanden we ons in een valse veiligheid. Conclusie van de auteurs is dat onze burgerrechten op het spel staan. Uitgeverij De Geus. € 16,90

'De apotheker van Auschwitz', de meest authentieke, precieze en schokkende boeken die er ooit over de Holocaust zijn geschreven. Het is een realistisch portret van het concentratiekamp Auschwitz, vooral van de doodsfabriek Birkenau, waar een Roemeense apotheker, dr. Victor Capesius, assistent van Mengele, een belangrijke rol speelde bij de selectie en vergassing. Hoewel hij naar eigen zeggen persoonlijk niets tegen joden had, stuurde hij velen van hen, onder wie een groot aantal bekenden uit zijn geboortestreek, koelbloedig de gaskamer in en verrijkte zich met hun bezittingen. Na de oorlog ontsnapte hij aan een doodsvonnis en hervatte hij zijn civiele bestaan. Schlesak, afkomstig uit dezelfde stad als Capesius, deed tientallen jaren research en sprak vele getuigen. In deze documentaireroman, die tot in detail van de apotheker voor, in en na Auschwitz-Birkenau. De apotheker van Auschwitz is vertaald en van een nawoord voorzien door Jacq Vogelaar, auteur van Over kampliteratuur (2006). Uitgeverij Arbeiderspers. € 24,95

'De Schipholbrand, reconstructie van een tragedie', door Willem de Haan & Bart Zuidervaart. In de nacht van 26 op 27 oktober 2005 ontstond er brand in het cellencomplex op Schiphol-Oost. Wat een onschuldig vuurtje leek, mondde uit in een nachtmerrie die aan elf mensen het leven kostte. Vreemdelingen zonder geldige papieren, overgeleverd aan de overheid, stierven in hun cel een tragische dood. Twee ministers en een burgemeester traden af. Een voor brandstichting, kreeg anderhalf jaar cel en werd het land uitgezet. Nu, vijf jaar later, blijkt de nasleep allerminst ten einde. Niet voor de bewaarders die fouten maakten bij het bevrijden van de gedetineerden, niet voor overlevenden die de draad niet wisten op te pakken, niet voor nabestaanden, en niet voor de Libische brandstichter. Veel prangende vragen zijn nooit beantwoord; waarom zijn de overlevenden zo slecht begeleid? Hoe groot was de druk op het Openbaar Ministerie om deze Libische jongen veroordeeld te krijgen? Waarom verbleef hij overheid niet voor de rechter? De Haan, onderzoeksjournalist voor Argos en Zuidervaart, journalist voor Trouw, zochten de hoofdrolspelers op, kregen inzage in geheime documenten en reconstrueerden zo een aangrijpend verhaal vol onvoorstelbare gebeurtenissen, menselijk drama, en machtspolitiek. Uitgeverij LJ Veen. € 17,95

'Alleen in Berlijn', door Hans Fallada. Berlijn 1940. Otto Quangel verdient zijn brood in een meubelfabriek en hij en zijn vrouw Anna interesseren zich niet voor politiek. Maar als ze per brief de melding krijgen dat hun zoon tijdens Hitlers veldtocht in Frankrijk gesneuveld is, voelen de Quangels, die niet per se als helden geboren zijn: dit is te erg! Als protest verspreiden ze kaarten met onhandig geformuleerde anti-Hitlerslogans (met rare spelfouten) in trappenhuizen en op vensterbanken van openbare gebouwen. Ze dromen ervan de mensen met hun actie wakker te schudden. Maar de meeste kaarten worden onmiddellijk ingeleverd bij de Gestapo. Een ambitieuze agent markeert op een plattegrond de vindplekken met rode vlaggetjes, en een moordend kat-en-muisspel begint. Fallada modelleerde de Quangels naar het moedige Berlijnse arbeidersechtpaar Otto en Elise Hampel. Hij schreef hun verhaal in 1945 binnen acht weken, kort voor zijn dood, nadat hij verslagen van de verhoren had gelezen. Alleen in Berlijn is Fallada's monument voor het verzet van gewone mensen tegen het naziregime, en het is de eerste roman over dit onderwerp in het naoorlogse Duitsland. Alleen in Berlijn is herontdekt als meesterwerk en inmiddels in veel landen een bestseller. De roman wordt nu verfilmd door de makers van Good Bye, Lenin! Uitgeverij Cossee. € 29,90

'De kunstbrigade, hoe de geallieerden de Europese kunstschatten redden', door Robert M. Edsel. Terwijl Hitler probeerde het Westen in zijn greep te krijgen, roofden zijn legertroepen methodisch alle kunstvoorwerpen uit Europa. Van Michelangelo tot Da Vinci en van Van Eyck tot Vermeer, ze werden allemaal gestolen monumentenmannen genoemd, was in een race tegen de klok bezig om de grootste kunstschatten ter wereld te behoeden van vernietiging door fanatieke nazi's. Ze maakten gebruik van gegevens die ze vonden in gebombardeerde kathedralen en musea en ze vonden aanwijzingen in de aantekeningen van Rose Valland, een Franse museummedewerker die erin geslaagd was het vertrek van de laatste Duitse treinen met geroofde kunst eindeloos uit te stellen. Zelfs met behulp van een tip bij de tandarts tijdens een wortelkanaalbehandeling wisten ze de kunstschatten en hun geheime bergplaats te achterhalen. Uitgeverij Spectrum. € 29,99

'Interneringskamp Westerbork, verhalen van een vergeten verleden 1945-1948', door Guido Abuys & Bas Kortholt. Interneringskamp Westerbork vertelt voor de eerste maal de intrigerende geschiedenis van het na-oorlogse Kamp Westerbork. bewakers, personeel en omstanders vertellen over de tot nu toe nog onbeschreven episode uit de kamphistorie. Het is een onbekende, maar ook bizarre geschiedenis: waar op 12 april 1945 de 876 Joodse gevangenen uit het Durchgangslager Westerbork werden bevrijd, stroomden binnen twee weken de eersten van 8.000 NSB'ers, SS'ers en andere van collaboratie verdachte mensen hetzelfde kamp binnen. De eerste na-oorlogse maanden in het kamp werden getekend door uiterst slechte leefomstandigheden, onvoldoende voorzieningen en psychische en fysieke mishandelingen. Interneringskamp Westerbork wordt aangeboden met de DVD van de in 2009 bekroonde RTV Drenthe documentaire over Westerbork. Hier wordt het verhaal van de jaren waarin Westerbork als interneringskamp diende verbonden met het heden. Zo krijgt de actualiteit van vooroordeel en discriminatie een historische achtergrond. De persoonlijke verhalen, ontluisterend, emotioneel en confronterend, maken duidelijk wat het na-oorlogse kampbestaan in een mensenleven betekende. Voor velen - zelfs 66 jaar na de bevrijding (!) - is de Tweede Wereldoorlog nog niet ten einde. Uitgeverij Just Publishers. € 21,95

'Bloedlanden, Europa tussen Hitler en Stalin', door Wit-Rusland, Polen en de Baltische staten - werd in de periode 1933-1944 door de nazi's en de Sovjets jaarlijks meer dan een miljoen burgers uitgehongerd, doodgeschoten of vergast. In de landen tussen Berlijn en Moskou woonden de meeste Europese Joden, en het was ook het gebied waar de Wehrmacht en het Rode Leger vochten tot het bittere einde en waar de NKVD, de Russische veiligheidsdienst, en de Duitse SS volop huishielden. De enorme schaal waarop in de periode 1933-1944 in deze zogenaamde bloedlanden werd gemoord gaat elke voorstelling te boven. In Bloedlanden reconstrueert Snyder de Midden-Europese geschiedenis. Naast wetenschappelijke bronnen, raadpleegde hij ook alledaagse bronnen: de brieven die mensen elkaar in de oorlog schreven, de notities die uit de trein werden gegooid en de dagboeken die men vond in de kleding van vermoorde burgers. Bloedlanden is een baanbrekend boek over de verschrikkingen van de twintigste eeuw in Midden-Europa. Snyder zet de nazi- en de Sovjet-regimes niet neer als totalitaire tweelingbroers maar eerder als rivalen wier meedogenloze najagen van dezelfde doelen miljoenen slachtoffers tot gevolg had. Uitgeverij Ambo. € 39,95

'Wie was Anne Frank? Haar leven, het Achterhuis en haar dood', door Hans Ulrich. Anne Frank is zonder twijfel het bekendste slachtoffer van de Holocaust. Zes miljoen Joodse een meisje van 14 jaar. Wie was zij eigenlijk, dit vroegwijze meisje, deze recalcitrante puber, deze Jodin die in haar prachtige dagboek al over vergassing van Joden spreekt? Anne Frank is door de jaren heen een cultfiguur geworden. Wie kent Anne Frank niet? Dit boek geeft een helder overzicht van haar leven en dat van de andere zeven schuilers in het Achterhuis. Wie was de verrader van de ondergedoken Joden? Aandacht is er ook voor Otto Frank, die hemel en aarde moest bewegen om het dagboek uitgegeven te krijgen. Deze korte biografie voor jong en oud is gebaseerd op de meest recente onderzoeksresultaten. Uitgeverij Verbum. € 14,95

Inger Schaap, Sluipmoordenaars, De Silbertanne-moorden in Nederland 1943-1944. De oud-SS'er Heinrich Boere werd ongeveer een jaar geleden door de rechtbank in Aken tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld. Zijn hoger beroep werd door het Bundesgerichtshof in Karlsruhe afgewezen, Boere overweegt beroep in te stellen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Zijn verweer kwam er op neer dat hij vond dat hij niet tweemaal voor hetzelfde delict (moord op Teun de Groot, Fritz Bicknese en Frans Kusters) mocht worden veroordeeld. De rechters in Karlsruhe stelden echter dat het Europees recht enkel bescherming biedt tegen dubbele berechting als de straf al is uitgevoerd die in het eerste geval was opgelegd. Boere ontsnapte echter in 1947 uit Nederlandse gevangenschap en vluchtte naar Duitsland. Daar woont hij in een bejaardenhuis in Eschweiler. Dat hij niet in een cel zit heeft volgens de Duitse justitie te maken met zijn gezondheid. Voor de nabestaanden van de slachtoffers is dat moeilijk te verteren. Ondertussen verscheen in oktober 2010 het boek 'Sluipmoordenaars' van historica Inger Schaap. Zij brengt de zogeheten Silbertanne-moorden in Nederland in kaart; in 1943 en 1944 werden in Nederland tenminste 45 Nederlanders vermoord, anderen raakten gewond of wisten te ontkomen. De daders waren Nederlandse leden van de Germaansche SS, die met laffe moorden vergeldingsacties pleegden tegen daden van het verzet en als doel hadden dat verzet te ontwrichten en terreur te zaaien. De daders bleven anoniem, al is van Boere natuurlijk bekend dat hij bij die terreurcommando's hoorde en daarin een actieve rol speelde. De Germaansche SS hoorde officieel bij de NSB, maar de leden voelden zich meer verwant met de Duitse Allgemeine SS. Boere figureert uiteraard regelmatig in het boek. Zo zegt Boere over zijn ervaringen aan het Oostfront: "Wij aten onze boterhammen zittend op de lijken van de Russen". Schaap karakteriseert de mannen van de Silbertanne-commando's als 'emotioneel afgestompt' door hun ervaringen aan het Oostfront. Daar gewond geraakt of ziek geworden (zoals Boere) raakten ze gefrustreerd dat ze niet meer konden doden. Ideale types dus om de sluipmoorden in Nederland uit te voeren. Ook de getuige in het proces tegen Boere, zijn ex-partner in crime Peter Besteman (die wel zijn straf heeft uitgezeten), komt kort aan het woord; "Als mijn verleden uitkomt, kan ik hier niet meer blijven wonen. De mensen vergeven je nooit." Aangrijpend is het verhaal van de zoon van Teun de Groot die door Boere werd vermoord. De Groot was een van de mede-aanklagers in het proces tegen Boere in Aken. Het proces komt er overigens wat bekaaid vanaf, maar verslagen van de zittingen zijn gelukkig gepubliceerd in de Alert! Just Publishers. € 19,95