 | Turken ontkennen massamoord op Armeniërs, deel II |
Door de eeuwen heen trokken Armeniërs over de hele wereld als handelaren en zakenlui. Na de genocide door het Turkse leger in 1915 kwam er een massale migratie op gang, die de Armeniërs over de hele wereld verspreidde. Van de 4 miljoen Armeniërs die in de diaspora leven, wonen er ongeveer 5000 in Nederland, met Almelo als 'hoofdstad'. In Assen werd echter vorig jaar de geschiedenis van de Armeniërs op een luidruchtige manier opgerakeld. Grote delen van de Turkse gemeenschap reageerden als door een adder gebeten op het Armeense initiatief om een monument ter gedenking van de genocide op de Armeniërs te plaatsen. In Alert! nummer 2 jaargang 4 stond deel 1. In dit deel de voortgaande perikelen in Assen en de ophef rond de genocide op de Armeniërs wereldwijd.
Gedenkteken
Gemeenteraad krijgt nog een aanvraag
Frankrijk
Op 18 januari jongstleden werd in het Franse parlement unaniem een wet aangenomen waarin staat: "Frankrijk erkent openlijk de Armeense volkerenmoord van 1915." Frankrijk schaarde zich daarmee in het rijtje van het Europees Parlement, landen als Griekenland, Italië, Rusland, de Belgische senaat en het Vaticaan, die ook allen de genocide erkenden. Italië verbond zelfs de Turkse erkenning van de genocide aan het eventuele toekomstige lidmaatschap van Turkije van de Europese Unie. De Turkse regering reageerde furieus en trok direct haar ambassadeur terug uit Parijs en schrapte in de dagen erna een handelsakkoord met twee Franse constructie-bedrijven. Een leveringscontract van Alcatel van 350 miljoen gulden en een defensie-order ter waarde van 200 miljoen dollar werden door minister van Defensie Sabahattin Cakmacoglu (MHP, Partij van de Nationalistische Actie) afgezegd. De Turkse woede werd extra aangewakkerd door het besluit van de Parijse gemeenteraad om een monument, dat mede tot doel heeft de genocide te herdenken, op te richten. De Armeense gemeenschap in Turkije was niet onverdeeld tevreden met de aangenomen wet; de Franse parlementariërs wilden zich op deze manier verzekeren van de gunsten (stemmen) van de hechte Armeense gemeenschap, een tactische keuze boven de stemmen van de verdeelde Turkse gemeenschap in Frankrijk, zo stellen zij. De Armeense gemeenschap in Frankrijk begroette de wet wel met instemming. Bij Franse ambassades en consulaten in Turkije werd geprotesteerd door honderden Turken die riepen om een boycot van Frankrijk en van Franse producten. Turkse ambtenaren verbrandden een Franse vlag en legden zwarte kransen neer. De krant Milliyet publiceerde het e-mailadres van de Franse president Chirac en riep op om "hem te bedelven onder een vloed van protestberichten" en drukte een lijst met Franse producten af. (6) De Grijze Wolvenkrant Ortadogu betitelde Frankrijk als 'Kannibaal van Algerije'. De Turkse werkgeversbond en de Verenigde Kamers van Koophandel riepen op om geen Franse waar meer te kopen. In de Turkse badplaatsen werden bij de hotels de Franse vlaggen naar beneden gehaald. De taxi-centrale in Istanboel weigerde nog langer Franse klanten te vervoeren, de Universiteit van Baskent schrapte de Franse lessen, de benzine-stations van Elf en Total werden gemeden en Franse films kregen een vertoningsverbod in de bioscopen. Burgemeester Melih Gokcek van Ankara kondigde aan alle straatnamen die zijn genoemd naar Straatsburg of Parijs te wijzigen. De Turkse parlementariër Bülent Akarcali (ANAP, Moederlandpartij) diende de volgende resolutie bij het Turkse parlement in: "Het Turkse parlement erkent en veroordeelt de genocide die Frankrijk in Algerije heeft begaan tussen 1954 en 1962, de wreedheid in Vietnam en de bijdrage aan de genocide in Rwanda." (7) Premier Ecevit riep op om Frankrijk terecht te wijzen, maar niet de Turkse economische belangen teveel te schaden. De Turkse minister van Landbouwzaken Yusuf Gokalp riep op om de import van Franse wijnen, kazen en vaccinaties te staken. Devlet Bahceli, partijleider van de Grijze Wolvenpartij MHP, zei dat de Franse wet probeerde de "schande van de bloedbaden op het vliegveld Orly en de moorden op Turkse diplomaten in Frankrijk uit te wissen." Ook minister van Buitenlandse Zaken Ismail Cem refereerde aan de bloedige aanslagen uit begin jaren tachtig van ASALA (8): "De Franse regering is verantwoordelijk voor de veiligheid van haar Turkse burgers tegen mogelijke Armeense terroristische acties." Melek Denli Karaca, afgevaardigde van de MHP, noemde Frankrijk 'Het nummer 1 racisme centrum van Europa'. (9)
Een zware lobby-delegatie van Turkse zakenmannen die hun Franse collega's wilden bewegen actie tegen de wet te ondernemen en diverse telefoontjes van premier Ecevit aan Chirac mochten niet baten. Ook voormalige president Demirel deed nog een duit in het zakje en vroeg zich openlijk af wie Frankrijk eigenlijk regeerde: de Franse regering of de Armeense lobby? Opgehitst door de media en zijn eigen regering beschoot een Turkse man op zaterdag 3 februari het Franse consulaat in Istanboel. Halverwege februari bleek dat ook Turkse producten werden tegengehouden, maar dan bij de Franse douane.
Ondertussen ligt er ook een voorstel bij het Turkse parlement dat alle claims betreffende de genocide op de Armeniërs verwerpt als 'vijandig': "Turkije verwerpt alle beweringen over een Armeense genocide, welke niet is vastgelegd en geaccepteerd in de geschiedenis, en beschouwt aanhoudende beschuldigingen over dit onderwerp als vijandig." (10) Het voorstel veroordeelt ook de moorden en wreedheden van Frankrijk, Engeland, Griekenland en andere landen, die Istanboel en Anatolië bezetten na de Eerste Wereldoorlog. Ook gaat het voorstel in op de verantwoordelijkheid van de Europese landen inzake de massamoorden op moslims in Bosnië, de door Armenië bezette enclave Nagorno-Karabach en veroordeelt het alle steun die ASALA ontvangt. De passage over de veroordeling van Frankrijk inzake de slachtingen in Algerije is echter geschrapt.
Professor Yusuf Halacoglu, voorzitter van de Turkse Raad voor Historie (TTK) verklaarde begin februari dat Turkije zou moeten weten hoe te reageren op de beweringen over de Armeense genocide in plaats van telkens erover te klagen. Ook zei hij dat het Armeense probleem geen historische, maar een politieke zaak is en dat "er nooit Armeniërs zijn vermoord, in welke periode van de Turkse geschiedenis dan ook. " (11) De Raad voor Hoger Onderwijs (YOK) besloot hierop om experts te gaan opleiden om de beschuldigingen te kunnen pareren.
Elders in de wereld
De Turkse regering probeerde te interveniëren in de Holocaust Memorial Day van 27 januari in Engeland. Hier zou ook een passage aan de genocide op de Armeniërs worden gewijdt en er was een Armeense overlevende uitgenodigd om te spreken.
In Californië, de staat met de grootste Armeense populatie in de VS, is een resolutie ingediend om 24 april te erkennen als 'California Day of Remembrance for the Armenian Genocide of 1915-1923.' In de resolutie staat ook een passage over de Armeense slachtoffers van de zogeheten Sumgait-pogroms in 1988 en de rellen in Baku van 1990, beiden in Azerbeidzjan, waarbij 72 Armeniërs omkwamen en 350 duizend mensen werden gedeporteerd. (12) Een soortgelijke resolutie is ingediend in de staat Virginia. Er wordt ook weer druk gezet op het Amerikaanse congres om de resolutie opnieuw in te dienen. Van de regering-Bush, met de olieboeren Bush en Cheney aan het hoofd, wordt echter verwacht dat zij kiezen voor goede relaties met Turkije en Azerbeidzjan, gezien de belangrijke olie-pijpleiding Baku (Azerbeidzjan)-Ceyhan (Turkije). In Turkije wordt ondertussen een proces gevoerd tegen mensenrechtenactivist Akin Birdal, vorig jaar na 10 maanden uit de gevangenis ontslagen wegens zijn slechte lichamelijke conditie opgelopen bij een moordaanslag door rechts-extremistische Turken. Birdal had op een congres in Duitsland het volgende gezegd: "Iedereen weet wat er is gebeurd met de Armeniërs. Turkije moet haar excuses maken aan de minderheden." Volgens de aanklagers heeft hij "publiekelijk de Turken beledigd en bespot." Birdal, voormalig voorzitter van de Turkse mensenrechtenvereniging IHD en winnaar van de Geuzenpenning in Nederland, kan tot 6 jaar gevangenisstraf worden veroordeeld. De Assyrische priester Yusuf Akbulut wordt in Turkije beschuldigd van het aanzetten tot "religieuze, raciale en sectarische haat", omdat hij de Armeense genocide had genoemd in een interview met de krant Hurriyet. (13)
In het Iraanse parlement is ook een resolutie in voorbereiding. Als represaille tegen de Armeense lobby heeft Turkije de procedure voor visa-aanvragen voor Armeniërs in het algemeen verzwaard en voor het eerst in de geschiedenis een Armeens vliegtuig, op weg naar Athene, verboden om over Turks grondgebied te vliegen.
Op 24 april zal de eerste officiële herdenkingsbijeenkomst worden gehouden, bij het in stilte, zonder plichtplegingen, geplaatste monument in Assen. De tekst die het monument zal dragen luidt: "Voor onze omgekomen Armeense voorouders 1910-1920". Het is sterk de vraag of de Turkse rechts-nationalistische krachten in Nederland, opgehitst door de Turkse media en haar eigen rechts-nationalistische regering, zich daarbij zullen neerleggen. Nederland staat mogelijk nog heel wat rumoer te wachten.
Noten:
(1) Contrast 33/2000
(2) Open brief Turks Forum Nederland 1/10 2000
(3) Persbericht Turks Forum Nederland 19/12 2000
(4) Volkskrant 21/12 2000
(5) Vrij Nederland 3/02 2001
(6) Frankfurter Rundschau 20/01 2001
(7) NRC 25/01 2001
(8) ASALA (Armeens Geheime Leger voor de Bevrijding van Armenië) ijverde in de jaren zeventig en tachtig voor de erkenning van de genocide, genoegdoening voor de slachtoffers en de vestiging van een Armeense staat onder "democratisch, socialistisch en revolutionair bestuur." Bij de aangehaalde aanslag op het vliegveld van Orly in Frankrijk op 15 juli 1983 vielen 8 doden en 54 gewonden. Andere gewapende Armeense organisaties pleegden vooral aanslagen op Turkse diplomaten en instellingen.
(9) Anadolo News Agency 23/01 2001
(10) Agence France Press 20/01 2001
(11) Anadolu News Agency 22/01 2001
(12) Glendale News-press 22/01 2001
(13) Persbericht Armenian National Committee of America 2/03 2001, overigens had Akbulut ook de massamoord op de Assyriërs in
1915 aangeklaagd en veroordeeld en moest tevens daarvoor terechtstaan.
(14) Turkish Daily News 3/03 2001
