Florrie Rost van Tonningen-Heubel

Florrie Rost van Tonningen's leven is bepaald door de Tweede Wereldoorlog. In die periode kon ze vorm geven aan haar grote ambitiedrang, ontmoette, huwde en verloor ze haar man, kreeg haar kinderen en verloor ze vervolgens alles wat ze had. Het is dan ook niet vreemd dat haar leven is in te delen in twee periodes, gesplitst door het jaar 1945.

Grafsteen Rost van Tonningen zonder steen, begraafplaats Rheden

Kort na de Duitse inval en bezetting van Nederland organiseerde de NSB een grote "bevrijdingsbijeenkomst" waar zowel Florrie Heubel als Meinoud Rost van Tonningen, een prominent NSB-lid en radicale nationaal-socialist, aanwezig waren. Daar ontmoetten ze elkaar. De ontmoeting leidt tot een verliefdheid en enkele maanden later tot een huwelijk.

De verdere oorlogstijd stond voor Florrie vooral in het teken van drie zwangerschappen en de verwoedde pogingen van Meinoud om zijn politieke dromen uit te laten komen. In de nadagen van de oorlog gooide Meinoud de handdoek in de ring en besloot dat zijn plaats aan het front was. Hij vocht nog enige weken met de Waffen-SS tegen de oprukkende geallieerden. Meinoud werd krijgsgevangen gemaakt. Na enkele omzwervingen kwam hij, als oorlogsmisdadiger, in de Scheveningse gevangenis terecht. Daar kwam hij vervolgens enkele weken later om het leven. Officieel werd zelfmoord vastgesteld, volgens Florrie ging het echter om moord. Mogelijk is Meinoud dusdanig mishandeld (in de Scheveningse gevangenis heerste de eerste weken na de bevrijding een schrikbewind) dat hij "gezelfmoord" is.

De decennia daarna was het rustig rond Rost. Ze voedde haar kinderen op en probeerde er financieel weer bovenop te komen. Dat lukte met behulp van het bovengenoemd pensioen en een verwarmingsbedrijfje. Politiek was ze niet actief, althans niet zichtbaar. Wel bleef ze verkeren in kringen van de voormalige (Duitse) nationaal-socialistische elite.

Vanaf het einde van de jaren '70 werden haar bewegingen in het extreemrechtse landschap langzaam maar zeker weer zichtbaar voor het grote publiek. Sterker nog, een aantal affaires plaatsten haar regelmatig in het middelpunt van de belangstelling. Allereerst was daar de commotie rond haar weduwepensioen. Dat werd medio jaren '80 bekend en leidde tot een reeks aan relletjes, onderzoeken en kamerdebatten. Uiteindelijk bleek een kamermeerderheid niet bereid de wet te veranderen om haar pensioen af te pakken.

De verspreiding van propaganda, een andere poot van activiteiten van Rost van Tonningen, liep tegelijkertijd allesbehalve goed. Diverse pogingen om publicaties aan de man te brengen strandden op justitieel optreden. In de jaren '80 leidde dit tot een veroordeling wegens het verspreiden van antisemitisme en enkele jaren later kreeg ze een nieuwe straf vanwege het verspreiden van haar autobiografie 'Op zoek naar mijn huwelijksring'. (3)

Maar ook in de jaren '80 en '90 is het maar de vraag wat haar betekenis nou precies is geweest.
Ze was betrokken bij een aantal politieke initiatieven. Het grootste deel van deze initiatieven betrof scholing en propaganda ten behoeve van het ware nationaal-socialisme. Tegelijkertijd voerde ze een strijd voor eerherstel van haar man en haar aan het front gesneuvelde broer. Deze propaganda liet echter duidelijk het probleem van Rost van Tonningen zien: haar wereld is letterlijk in 1945 stil blijven staan. Zo goed als alle teksten gaan over het Derde Rijk of worden vanuit het perspectief van die periode bekeken. Een bekende anekdote gaat over een bijeenkomst in het huis van Rost van Tonningen, waar een jonge Skinhead aan de maaltijd deelnam. Hij weigerde zijn bord leeg te eten, omdat hij het niet lekker vond, waarop Rost van Tonningen hem onderwees: "Bij de SS aten we altijd ons bord leeg". In een In Memoriam beschrijft Constant Kusters dat Rost van Tonningen de Nederlandse neonazi Eite Homan een "onbeschofte boer" vond, aangezien die zijn brood zonder bestek at.
Laten we het er dus op houden dat haar normen en waardepatroon, net als haar propaganda- en scholingsactiviteiten, enigszins uit de pas liepen met de eisen van de moderne tijd.

Blaadje van Consortium de Levensboom met aankondiging belangrijkste verjaardag Rost van Tonningen

Daarnaast was Rost van Tonningen betrokken bij diverse organisaties. Een aantal van deze organisaties waren haar eigen werk, waarvan de belangrijkste "Consortium de Levensboom" vooral bedoeld was voor bovengenoemd propagandawerk. Medio jaren '80 deed ze samen met enkele vertrouwelingen een laatste poging om een partijpolitieke activiteit op te zetten. Ze werd zijdelings betrokken bij de oprichting van "Neerlands Herstel", maar dat partijtje kwam nooit van de grond. Ook dat mag dus eigenlijk geen naam hebben.

Is Rost dan belangrijk geweest in faciliterende zin? Was er geld bij haar te halen, was ze olie in de machine of was haar huis bijvoorbeeld belangrijk voor de extreemrechtse groepen in Nederland?

Of Rost van Tonningen een rol heeft gespeeld bij het tot stand brengen van organisaties of samenwerkingsverbanden valt ook te betwijfelen. Zoals al beschreven, was haar belevingswereld niet helemaal van deze tijd. Daarnaast was haar autoritaire en elitaire persoonlijkheid een bron voor veel ruzies en conflicten. Ook op dat vlak is er dus weinig tastbaars tot stand gekomen.

Hans Janmaat, Rost van Tonningen en Wim Vreeswijk heffen het glas in de jaren negentig

Daar komt nog bij dat het bezoeken van Rost van Tonningen misschien binnen het extremistische wereldje op respect of aanzien kon rekenen, maar in de buitenwereld allerminst. Bekend worden als bezoeker van Rost van Tonningen, betekende getekend worden als nazi. Zo werd een foto van Hans Janmaat en Wim Vreeswijk, die gearmd staan met Rost van Tonningen, naar buiten gebracht om Janmaat zwart te maken.

Het belang van Florrie Rost van Tonningen heeft er de laatste decennia dus vooral in bestaan dat ze een icoon was binnen het extreemrechtse circuit. Op basis van de sympathie of antipathie van Rost van Tonningen kon men elkaar of zichzelf de maat nemen. Sympathie van Rost van Tonningen betekende dan een statusverhoging. Dit mechanisme blijkt zelfs na haar overlijden nog volledig intact. Tijdens het verschijnen van Alert! juni 2007 vechten NVU-leider Constant Kusters en voormalig NVU-voorzitter Joop Glimmerveen elkaar publiekelijk de keet uit. Essentie van deze ruzie? De vraag voor wie van beide mannen Florrie Rost van Tonningen sympathie had en voor wie niet.