Reactie op het artikel over Johan Heesters

Peter van Gent

Zoals in de Alert! wel genoemd wordt vraagt Heesters in 1942 aan propagandaminister Joseph Goebbels om in meer films te mogen spelen. De brief die Heesters hiervoor schrijft ondertekend hij met "Heil Hitler". Die ondertekening mag dan misschien dagelijkse routine zijn in het Duitsland van die tijd, maar het initiatief illustreert dat het bij Heesters niet ging om een artiest die het beste probeerde te maken van een ongemakkelijke situatie waarin hij terecht was gekomen. Dat zou je kunnen denken als Adolf Hitler himself een trouw bezoeker van je shows blijkt te zijn. Of dat de SS je meeneemt naar Dachau. Nee, Heesters is ontevreden over de frequentie waarin hij op het witte doek te zien is en neemt zelf het initiatief om het nazi-regime te benaderen om dit niveau op te krikken. Terwijl Nederland zucht onder de Duitse bezetting wordt Heesters hier stinkend rijk mee.
Voor het vele geld dat hij verdient heeft Heesters ook een mooie bestemming gevonden. Samen met een acteur uit antisemitische films wordt hij eigenaar van een fabriek waar nepkoper wordt gemaakt. Ook hier worden weer flinke winsten gemaakt, want dit kopersubstituut is onmisbaar basismateriaal voor de Duitse wapenindustrie. Het materiaal waarmee de nazi's de oprukkende bevrijders tegenhouden, komt dus deels uit de fabriek van Heesters. Hij klaagt ook dat hij zijn huis in Berlijn na de oorlog is kwijtgeraakt, en dus ook offers heeft moeten brengen. Daarbij vergeet hij echter te melden dat die kapitale villa toebehoorde aan een joodse familie die in 1938 was gevlucht. Later betrekt hij nog een huis in Zuid-Duitsland dat eveneens van een joodse familie is geconfisceerd. De krant De Pers meldt nog dat de Bondsrepubliek Duitsland hem zijn oorlogsschade heeft vergoed, dus met die offers valt het wel mee.

Vergeving voor de collaboratie van Heesters zou makkelijker zijn geweest als hij eens zijn excuses aan zou bieden. Maar hij blijft erbij dat hij niets fout heeft gedaan. "Wat heb ik gedaan, dat ik tot aan het einde van mijn leven, de woede van de Nederlanders, de woede van mijn medelandgenoten heb opgewekt?". Wel, dat laat zich dus eenvoudig samenvatten. Niet alleen zorgt Heesters voor vermaak voor een nazi-regime dat zijn eigen landgenoten onderdrukt en uitzuigt. Hij verdient er ook nog eens een goede boterham aan. Een deel van dat geld investeert hij in de wapenindustrie waardoor de oorlog alleen maar langer duurt. Hij profiteert van het antisemitisme in nazi-Duitsland door in prachtige woningen te gaan wonen van gevluchte joden, en dan durft hij nog de vermoorde onschuld te spelen.

Maar goed, tegenwoordig zijn dat soort mensen weer welkom in Nederland. Het linkse protest tegen Heesters wordt schamper bekeken omdat ze oude koeien uit de sloot zouden halen. Maar Heesters was geen koe in de Tweede Wereldoorlog. Hij was een sluwe vos die uit was op persoonlijke glorie en financieel gewin. Het maakte hem niet uit onder welke omstandigheden dit moest gebeuren. En dat anderen daar slachtoffer van zijn geworden lijkt hem niet te deren.

Peter van Gent is lid van de Antifascistische Onderzoeksgroep Kafka