Oplossing problemen arbeidstekort en langdurig illegalen Twee vliegen in één klap Margreet Jenezon

Het tekort aan arbeidskrachten kan opgevuld worden door mensen die langdurig illegaal in Nederland verblijven. Daarmee vang je twee vliegen in één klap, stelt Margreet Jenezon, medewerker van het Steunpunt illegalen in Utrecht.

Nederland heeft op dit moment een tekort aan arbeidskrachten op diverse terreinen, het tekort zal alleen maar groter worden. Tegelijkertijd verblijft een groot aantal mensen hier langdurig illegaal. Waarbij het er niet naar uit ziet dat zij binnenkort zullen vertrekken of verwijderd (kunnen) worden. Het aantal illegalen zal ondanks verscherpte toelating eveneens alleen maar toenemen. Deze twee problemen kunnen in één klap worden opgelost door illegalen op de plekken te laten werken waar nu mensen nodig zijn.

Dichter bij huis

Effecten huidige beleid
Onderzoekers van de Rotterdamse Erasmusuniversiteit hebben door meerdere grondige onderzoeken aangetoond dat het verscherpte vreemdelingenbeleid van de laatste jaren, alleen maar tot meer illegalen heeft geleid. Als je logisch nadenkt en de ervaringen uit het verleden doortrekt naar het heden dan valt niet te verwachten dat een strenger gezinsvormingsbeleid wat de nieuwe regeringscoalitie voorstaat, zal leiden tot minder partners uit den vreemde die hier zullen komen. De rijken omzeilen de aanscherpingen, geliefden zullen altijd het samen willen zijn zwaarder laten wegen dan het feit dat de ene partner hier alleen illegaal kan verblijven, zeker als ze kinderen hebben. Het vluchtelingentoelatingsbeleid opnieuw aanscherpen, eveneens een idee van de komende regering, leidt misschien tot minder asielzoekers, althans volgens de cijfers van Justitie, maar tegelijkertijd tot meer illegaal verblijvenden. Mensen die Justitie niet toelaat, worden op straat gezet, nog afgezien van de mensen die al bij voorbaat geen asiel meer vragen maar direct de illegaliteit ingaan. De pogingen om mensen te verwijderen leiden vaak tot niets, na maandenlang verblijf in vreemdelingenbewaring wordt het overgrote deel van de mensen weer op straat gezet. De vreemdelingendiensten erkennen dat ze zelfs met criminele illegalen, of juist met criminele illegalen niets kunnen (onderzoek Joanne van der Leun, Erasmusuniversiteit Rotterdam). Als eerder gebleken is dat ze niet verwijderd kunnen worden, worden ze niet opnieuw in vreemdelingenbewaring gesteld en als hun delict niet ernstig genoeg is voor voorarrest, worden ze meteen vrijgelaten.

Onrealistisch
Het bovenstaande geeft aan dat het onrealistisch is om te verwachten dat 'harde' maatregelen, zoals het opnieuw aanscherpen van het vreemdelingenbeleid en het oprichten van een speciale uitzettingsdienst, eveneens een plan van de LPF en consorten, (opeens wel) effect zullen hebben. Het is onduidelijk waar die verwachting op is gebaseerd. Dit maakt meteen duidelijk dat de mensen die PIM stemden zich hebben laten misleiden door woorden die het idee gaven als zouden problemen 'nu echt aangepakt gaan worden', en als zouden LPF- mensen tenminste 'eindelijk eens zeggen waar het op staat'. Nee, de LPF- mensen doen precies, maar dan in explicietere en extremere mate, wat hun voorgangers, waaronder hun huidige coalitie-partners, al jaren deden: met schijn-oplossingen komen, waarmee je de burger de indruk kan geven dat je echt iets doet maar waarbij je de problemen alleen maar erger maakt. Zo stelde onderzoeker Joanne van der Leun van de Erasmusuniversiteit in haar laatste onderzoek bijvoorbeeld vast dat het beleid van de afgelopen jaren, dat nu wordt voortgezet, juist criminaliteit (en dus de problemen waar de burgers over klagen) stimuleert doordat mensen steeds meer moeite hebben om op niet-criminele wijze te overleven.

Gemeenten ongehoorzaam
De lokale overheden hebben het afgelopen jaar laten zien dat ze het, al zeggen ze het niet expliciet, niet eens zijn met het landelijke vreemdelingenbeleid waarbij grote groepen vreemdelingen op straat gezet worden zonder mogelijkheden (legaal) te overleven. Lokale overheden kregen te maken met steeds meer dakloze 'illegalen' waarvan het merendeel uitgeprocedeerde vluchtelingen, en waarvan een groot aantal vrouwen met (jonge) kinderen die zonder geld, eten, slaapplek en zonder dat ze mogen werken, op straat gezet worden. Tientallen (meer dan zestig) gemeenten hebben nu op lokaal niveau, in samenwerking met lokale hulpverleners, 'noodopvangvoorzieningen' opgezet waar ze mensen die door de landelijke Justitie op straat gezet zijn, opvangen. Ze ruimen hiermee het 'puin', door de landelijke politiek gecreëerd. Dit is een voorbeeld waarbij de lokale overheid van meer realisme blijk geeft dan de landelijke. Van de nieuwe regering kunnen we niet veel beters verwachten. De ergste 'puin-veroorzakers' gaan nu als coalitiepartners met de LPF in zee. En die laatste partij is tot nu toe, ondanks haar grote mond over de oude politici die problemen niet hebben aangepakt, nou zelf niet bepaald vernieuwend bezig. Integendeel, zij geeft er nu blijk van op precies dezelfde onrealistische struisvogelweg door te willen gaan als haar voorgangers, namelijk door nog meer problemen te veroorzaken.

Verfrissende start
De LPF heeft de verwachting gewekt vernieuwend, verfrissend, oplossingsgericht, eerlijk en open te werk te zullen gaan. Nou, hier kan een mooi begin gemaakt worden. Okee, het generaal pardon voor langdurig in Nederland verblijvenden bleek niet haalbaar, de tot nu toe genoemde plannen tot aanscherping van het beleid zijn niet realistisch. Dan nu een iets praktischer plan: het arbeidstekort oplossen door al in Nederland verblijvenden waar we toch niet omheen kunnen of we het willen of niet, de mogelijkheid te geven legaal te werken. Op dit moment worden groepen uit het buitenland aangetrokken die een opleiding krijgen en in bepaalde sectoren aan de slag gaan. Waarom niet eerst het arbeidspotentieel in Nederland bekijken. Zijn er geen huisartsen illegaal werkzaam in de tomaten? Zijn er geen illegalen die goed Nederlands spreken en die best een opleiding in de kraamzorg willen doen? Het is toch te gek voor woorden dat je in sommige plaatsen niet eens meer thuis kan bevallen omdat er een tekort is aan kraamzorg, terwijl er tegelijkertijd ook (illegale) moeders zijn die hun kind niet te eten kunnen geven omdat ze niet mogen werken, die het land niet kunnen verlaten, en die best kraamverzorgster willen worden. Misschien zijn er wel leraren of kunnen mensen tot leraar opgeleid worden, zodat scholen niet meer één dag in de week dicht hoeven.

Makkelijker werkvergunning
Op dit moment kunnen werkgevers die geen arbeidskrachten kunnen vinden voor bepaalde functies, een tewerkstellingsvergunning aanvragen voor mensen uit het buitenland. Ze moeten dan aan kunnen tonen dat ze in Nederland en de EU geen mensen voor die functies kunnen vinden. Het gaat daarom meestal om hoog-opgeleide mensen met een specialistisch werkterrein. Voor ongeschoold werk zijn in principe genoeg werklozen. Voor lager opgeleiden is de mogelijkheid er in principe ook maar ligt het praktisch gezien moeilijker. Zo sprak ik laatst een Chinese restauranthouder die geen legaal personeel kan vinden, met name voor het koken. Hij zette een procedure in gang met als doel een tewerkstellingsvergunning voor iemand van buiten Nederland (eigenlijk een Chinese illegaal), maar kreeg te maken met het arbeidsbureau dat hem keer op keer zogenaamd werkzoekende mensen aan probeerde te smeren. Dat waren mensen die volgens de restaurantbaas niet (lekker) konden koken, geen speciale Chinese gerechten kenden, sommigen zeiden eerlijk dat ze alleen kwamen solliciteren omdat ze dat moesten maar dat ze helemaal geen werk wilden. Hij kan dus in praktijk geen geschikte legale mensen vinden. Toch kan hij ook geen tewerkstellingsvergunning krijgen voor iemand van buiten Nederland of een illegaal, want in theorie zijn er arbeidskrachten beschikbaar. Een ander voorbeeld: Een illegale mevrouw informeerde kort geleden naar een opleiding tot kraamverzorgster. Er werd haar gezegd dat ze eerst een werkgever moest vinden die haar opleiding wilde betalen en die een baangarantie kon geven. Als illegaal zonder werk- en verblijfsvergunning lukte haar dit natuurlijk niet.
Het wordt dus tijd, zo laten beide voorbeelden zien, dat de regeltjes eens afgestemd gaan worden op de praktijk. En dat het illegalen en werkgevers makkelijker gemaakt wordt om werkvergunning of tewerkstellingsvergunning te regelen. In eerste instantie denk ik dan aan illegalen die langdurig in de asielprocedure hebben verbleven, witte illegalen en technisch onverwijderbaren. Maar in principe is er niets op tegen om het alle illegalen mogelijk te maken te werken, zeker als het werk betreft waar niemand voor te vinden is en wat wel dringend noodzakelijk is. Ga als je verhuisd bent maar eens op zoek naar een nieuwe tandarts. Zeker als je kiespijn hebt is dat geen pretje.

Struisvogelbeleid
Het huidige beleid is nogal struisvogelachtig en je kan je zelfs afvragen of op bepaalde gebieden niet willens en wetens een onzinbeleid gevoerd wordt. Bijvoorbeeld als je kijkt naar de tuinbouw waar al jaren door illegalen (aantoonbaar) een structurele bijdrage wordt geleverd aan onze economie. Zo bleek uit onderzoek in 1994 dat 17 % van de werknemers in de glastuinbouw illegaal was. Zes jaar later was dit percentage zelfs gestegen naar 23%. Dit dus ondanks aangescherpt beleid en meer controles in het Westland (opsporen illegale arbeiders). Keer op keer worden mensen die daar aan het werk zijn opgepakt, maandenlang (voor onbepaalde tijd) opgesloten en velen niet uitgezet, zij komen weer op straat terecht. De werkgever heeft intussen een hele hoge boete gekregen en weer nieuwe mensen illegaal aan het werk gezet. Nog steeds zou ik niet durven beweren dat die werkgevers bewust structureeel mensen uitbuiten omdat dit voordeliger is. Zelf zeggen ze dat ze geen werknemers kunnen vinden. Maar het zou goed kunnen dat zonder dit grote aandeel van illegalen hun concurrentiepositie snel bergafwaarts gaat.

Gedogen of oplossen
hebben: "Kappen met die razzia's, kost ons alleen belastingcenten."

Afschaffen MVV-plicht
Dan kom je weer op de meest realistische oplossing: maak het werknemer en werkgever mogelijk werkvergunningen te regelen zonder onoverbrugbare bureaucratische regels, in het belang van de Nederlandse samenleving en -economie (klinkt erg VVD-erig, niet?). Schaf de MVV-plicht af voor mensen die gewoon in Nederland wonen. Voor elke verblijfsvergunning moet namelijk op dit moment vanuit het land van herkomst een aanvraag gedaan worden voor een machtiging tot voorlopig verblijf (MVV). Officieel moet dat vanuit het land van verblijf gedaan worden. Bij deze mensen slaat het dus nergens op dat ze naar het land van herkomst terug moeten. Het betekent dat ze terugmoeten naar een land waar ze niet heen kunnen of waar ze al tien jaar niet geweest zijn alleen maar vanwege zo'n stom, bureaucratisch regeltje. In navolging van Buro Zwart Werk in Amsterdam, zou van overheidswege een officieel arbeidsbureau opgezet kunnen worden. Illegalen kunnen hun 06 nummer geven en aangeven wat voor opleiding en werkervaring ze hebben, evt. kunnen ze testen doen op gebied van taal en kennis. Geld dat nu besteed wordt aan razzia's, vreemdelingenbewaring en rechtszaken van mensen die werk zouden verkiezen boven een moeizame asielprocedure, kan besteed worden aan opleidingen voor illegalen. Huizen van bewaring voor vreemdelingen kunnen worden verbouwd tot arbeidsbureau's, bewakers omgeschoold tot arbeidsbemiddelaars.

Margreet Jenezon is medewerkster van het Steunpunt Illegalen Utrecht (STIL)