Staatsracisme en nazigeweld tegen Roma in Oost-Europa

Liefke Dolmans

Sinds de val van het communisme zijn extreemrechts en nationalisme weer open en bloot in het straatbeeld van Oost-Europese landen te zien.Van alle minderheden zijn hiervan de Roma's (1) het grootste slachtoffer. Aroma's worden net als Joden al eeuwen lang bedreigd en vervolgd. Volgens de Aroma's zelf, vindt het Roma-volk haar oorsprong in India. Omstreeks 1192 vluchtte het merendeel van de Roma-groepen uit Delhi, na de slag bij Therain. Vandaar uit trokken de Roma's onder andere naar Oost-Europa, waar ze zich keer op keer probeerden te vestigen. Door de reacties van de lokale bevolking, in Europa maar ook elders, de negatieve (lokale) beleidsbeslissingen en ook door de economische omstandigheden, werden de Roma-groeperingen gedwongen om hun cultuur aan te passen aan het reizende bestaan. Racisme wordt gebruikt als hoofdmiddel om Roma's uit te sluiten van de maatschappij.

Hoewel de Roma's vrijheid als een van de hoogste waarden ervaren, kan niet gesteld worden dat ook het veel genoemde nomadische karakter van de Roma's een traditionele waarde is. De vraag is echter waar de grens ligt tussen een traditie van rondreizen en noodgedwongen vluchten vanuit politieke en economische omstandigheden. Deze vraag is moeilijk te beantwoorden, maar in dit artikel zal ik een poging doen. Ik zal beginnen met omstandigheden waaronder extreemrechts in deze landen de kans krijgt om op te komen. Daarnaast zal ik beschrijven op welke manier in Oost-Europa racisme tegen Roma's vorm krijgt en welke gevolgen het (opkomend) extreemrechts/racisme in Oost-Europa op Roma-groeperingen heeft. Daarna ga ik in op de situatie van de Roma's die naar West-Europa vluchten. In de conclusie komt een mogelijke oplossing voor het racisme in de Oostbloklanden naar voren. Ondanks de eeuwenlange strijd en onderlinge verschillen hebben de landen uit het voormalige Oostblok gemeen dat ze zich in de overgangssituatie bevinden van een communistisch regime naar een kapitalistische staat. Met de revoluties van 1989 veranderde het communistische éénpartijsysteem in een 'democratisch' stelsel van soms meer dan honderd partijen. In deze situatie bevond Polen zich tijdens de parlementsverkiezingen van 1991, twee jaar na de val van het communisme. De door de val van het Ijzeren Gordijn zichtbaar geworden vormen van racisme hebben vooral haar neerslag op Roma-zigeuners en andere minderheden, en nauwelijks op nieuwe migranten.

Onder het communisme
Tijdens het communisme werden Roma's werden ook gezien als anders, niet als een socialistisch broedervolk. Ze werden ook destijds gediscrimineerd. De bedoeling van het communisme was om de discriminatie van de Roma's weg te werken door de Roma's als etnische categorie weg te werken. Dit kreeg vorm in gedwongen assimilatie: hen opvoeden tot arbeidersklasse en tewerkstellen in fabrieken. De Roma's waren volgens het communisme een door het kapitalisme aangetaste groep (want ze hadden zich in het verleden vaak met handel bezig gehouden) die dus behoefte had aan hulp. De bedoeling van het communistisch bewind om de zigeuners te doen verdwijnen, een doel dat uiteindelijk bijzonder dicht bij dat van Nazi-Duitsland lag, leidde in de praktijk tot het tegenovergestelde. Gedwongen assimilatie leidde tot verdrukking en gedwongen tewerkstelling leidde tot segregatie. De sociale verschillen werden groter, het "anderszijn" van de Roma's werd groter. De val van het communisme heeft echter wel invloed gehad op het in het openbaar discrimineren van minderheden. Zoals gezegd steeg het aantal Roma-slachtoffers van racistisch geweld enorm in de periode tussen 1989 en 1996. Dit zou kunnen komen door dat Oost Europa zich in een overgangssituatie bevindt, Door deze overgangssituatie zijn mensen werkloos zijn geworden en zijn ook de kosten van de primaire levensbehoefte drastisch gestegen. Het is blijkbaar een reflex van mensen om op momenten dat het hen niet goed gaat, de schuld hiervan in de schoenen te schuiven van minderheids-groepen. Ze proberen de eigen groep dan op te waarderen door nationalistische gevoelens te versterken. Sinds de opkomst van het kapitalisme wordt het in de Oost-Europese beroepsmarkt steeds belangrijker om een diploma te hebben, maar nog belangrijker lijkt het om te kunnen schrijven en lezen. Waar vroeger iedereen een baan had is nu het merendeel van de bevolking baanloos. Veel beroepen verdwenen door de opkomst van een vraag en aanbod economie. Arbeiders worden deels vervangen door moderne fabrieksmachines. Deze arbeiders zijn nu werkloos en leven een armoedig bestaan. Het percentage alcoholisten blijft stijgen. De alsmaar groeiende verarming bij de zigeuners is alarmerend wanneer men beseft dat gemiddeld 87,5% geen bestaansmiddelen heeft. De overgang naar het kapitalistische systeem brengt veel ontevredenheid met zich mee. Onvrede die gemakkelijk omslaat in haat naar minderheden. Waar tijdens het communistische regime nog een plaats was voor Roma's, zij het als tweederangs burgers, lijkt er in de nieuwe kapitalistische (overgang-)situatie totaal geen plaats meer te zijn voor mensen met een andere culturele achtergrond. Racisme mocht dan niet zo zichtbaar zijn, er was wel degelijk een klimaat waar minderheden niet of minder getolereerd werden. Dit was alleen meer verborgen.

Zes vormen
Met de opkomst van een kapitalistisch systeem werden in de voormalige Oostblok landen zes vormen van racisme zichtbaar. De illustrerende voorbeelden komen voornamelijk uit Tsjechië en Slowakije, uit rapportages van het Europees Centrum voor de Rechten van Roma's (ERRC). In deze landen is de repressie duidelijk aanwezig en er wordt in verhouding meer dan in de andere landen geweld geconstateerd. Dit wil overigens zeker niet zeggen dat geweld alleen voorkomt in Tsjechië en Slowakije. Het is dan ook niet verwonderlijk dat juist deze groep probeert de gewelddadigheden te ontvluchten. Er zijn maar weinig mensen die naar het voormalige Oostblok emigreren, waardoor deze groep geen substantiële bedreiging vormt voor de dominante bevolking. Roma's en andere minderheden zijn op grote schaal slachtoffer van politiegeweld en skinheadaanvallen, met soms dodelijke afloop. Maar extreemrechts geweld komt niet alleen uit de nazi/skinhead-hoek, ook het overheidsbeleid helpt deze agressie in de hand. Zo heeft de rechtse burgemeester van de Tsjechische gemeente Usti nad Labem een 'Berlijnse' muur laten bouwen tussen de Roma-nederzetting en de buren die geen Roma's zijn. Een ander voorbeeld van de overheidsrepressie is het op grote schaal, gedwongen of onder valse voorwendselen, steriliseren van Slowaakse Roma's Deze praktijken begonnen onder het nazi-regime en waren bedoeld om de Roma's uit te laten sterven. Het rapport 'Body and soul' van het Amerikaanse Center for Reproductive Right (CRR) bevestigt dat de gedwongen sterilisaties door blijven gaan. De onderzoekers van het rapport interviewden ruim 230 Roma's en artsen van elf verschillende ziekenhuizen om tot deze conclusie te komen. Geen enkel land telt in de officiële statistieken zoveel achterlijke kinderen als Slowakije. Als kinderen op school niet goed meekunnen omdat ze geen Slowaaks maar Romani spreken, worden ze als zwakzinnig beschouwd en naar scholen voor bijzonder onderwijs gestuurd. Volwassen zigeuners worden er bijeengedreven in zogenaamde low standaardgebouwen, appartementsblokken zonder elektriciteit, vaak ook zonder waterleiding.

1 De eerste vorm is de toegangsontzegging voor bepaalde minderheden van openbare gelegenheden en openbare terreinen. Roma's worden in Tsjechië regelmatig geweigerd in restaurants, bars, zwembaden, parken, winkels en bioscopen. Zo moeten Roma's in Brno een document van goede gezondheid laten zien bij binnenkomst in het zwembad, terwijl niet-Roma's dit niet hoeven te doen. Op 29 mei 1999 werd een groep Roma's de toegang tot het zwembad geweigerd, ondanks dat ze de juiste papieren bij zich hadden. Een ander voorbeeld is het stelselmatig weigeren van Roma's in eetgelegenheden en in cafés. Dit gebeurde bijvoorbeeld in februari 1999 en in november 1999 in twee cafés in de Tsjechische stad Ostrava. Maar ook in een club in Brno in 1998. De Roma's werden toegang geweigerd omdat ze tot de Roma-gemeenschap behoren. De overheid bevestigt de uitsluiting van Roma's in openbare gebouwen.

2 Een tweede vorm van uitsluiting is het werkloos maken van Roma's. Ongeveer zeventig procent van de Roma's in het voormalige Oostblok is werkloos. Niet alleen onder Roma's is de werkloosheid een lastig dilemma, ook voor de overige bevolking is het vinden en behouden van werk een groot probleem. Desalniettemin worden ook hier de Roma's meer het slachtoffer van het tekort aan werk. In de dossiers van Tsjechische arbeidsbureaus staat in de dossiers van Roma's een dikke R. Deze R verwijst naar het Roma zijn. Het Roma-zijn kan hier vergeleken worden met de situatie op arbeidsbureaus in Nederland (2). De Tsjechische overheid bevestigt dat er vaak sprake is van discriminatie, maar dat deze te wijten is aan de Roma's zelf; zij zouden zich niet kunnen aanpassen aan het arbeidsproces. Een andere oorzaak voor de hoge werkloosheid onder Roma's is het wegvallen van traditionele beroepen (scharenslijpers, rietvlechters, stoelenmatter, kruidenverkopers, etc.) na de opkomst van het kapitalistische systeem.

3 Het plaatsen van Romani sprekende kinderen op scholen voor verstandelijk gehandicapten is de derde categorie. Op deze manier krijgen Roma-kinderen niet dezelfde kansen en is het voor hen haast onmogelijk aan de armoede(die op deze manier van generatie op generatie wordt overgedragen) te ontkomen. Onderzoek van het ERRC in 1998-1999 toont aan dat in het district Ostrava (Slowakije) in 1998-1999 vijf procent van de Romani sprekende kinderen naar een normale basisschool gaat. De Roma kinderen vormen in Ostrava vijftig procent van de naar school gaande kinderen. Waar er 27 Roma kinderen naar een speciale school gaan, gaat er een niet-Roma kind naar zo'n speciale school. In heel Tsjechië en Slowakije zat in deze periode 75 % van de Roma kinderen op een speciale school. De Tsjechische overheid vindt dat het Roma-probleem via onderwijs aan Roma-kinderen opgelost moet worden. De ouderen hebben ze opgegeven, zij mogen ongeschoold en analfabeet blijven. De overheid vergeet hier echter dat het onderwijs aan kinderen alleen vruchten afwerpt als kinderen het nut inzien van onderwijs en als dit aansluit bij het niveau van het kind. Maar vooral dat het broodnodig is dat de omgeving de kinderen steunt en motiveert om te leren. Zolang alleen gefocust wordt op kinderen zal de vicieuze cirkel betreffende de armoede niet doorbroken worden.

4 De uitsluiting van de Roma's die voortkomt uit het woningbeleid komt in veel monitors over racisme duidelijk naar voren en valt in de vierde categorie. Het begrip "defacto segration" is ontstaan bij het zoeken naar een woord om het verschijnsel "uitsluiting door het woningbeleid" te typeren. Een duidelijk voorbeeld is de scheidingsmuur die in de vorige alinea werd aangehaald. De muur in Usti nad Labem is ondertussen in 1999 onder druk van onder andere de EU neergehaald, maar de armoedige wijken waar Roma's in grote getallen gedwongen leven, zonder gas en soms zelfs water, zijn er nog steeds in grote getale en zijn misschien nog schrijnender. "Defacto segration" in Tsjechië en Slowakije komt duidelijk naar voren door het ontstaan van deze wijken met tweederangs burgers. Uit een onderzoek van het Counselling Centre for Citizenship/Civil and Human Rights in juni en juli 2000 bleek dat deze woningen gemiddeld voor tachtig procent (gedwongen) door Roma worden bewoond. Dit in vergelijking met de drie procent Roma's die in Tsjechië niet in de zogenaamde "Holobyty" wonen. Door haar dwingende hand is het de overheid dus gelukt de Roma's verplicht naar deze wijken te laten verhuizen. De situatie in deze wijken is echter zo mensonwaardig en uitzichtloos dat de bewoners zich uitgesloten voelen van de samenleving.

5 Onder de vijfde categorie valt het racisme door de overheid en justitie. Hoewel in het burgerlijk wetboek van Tsjechië een artikel staat (no. 18) tegen het discrimineren van o.a. minderheden, is dit voor de overheid zelf geen reden om Roma's niet in het openbaar te discrimineren. In 1996, tijdens een partijcongres van premier Meciaris Beweging voor een Democratisch Slowakije, beweerde Lubomir Javorsky, de minister voor Gezondheidszaken van Slowakije bijvoorbeeld, dat de regering er alles zou aan doen "om te verzekeren dat er meer blanke kinderen dan Roma-kinderen zouden worden geboren" (CSCE Country Report ). De politie veroorzaakt in veel gevallen discriminatie in plaats van dat zij de Roma's beschermt. Zo werd op 12 augustus 1999 in Poprad een jongen onder duistere omstandigheden in de buik geschoten door de politie, tijdens een ondervraging naar aanleiding van een fietsdiefstal. De jongen overleed een paar dagen later. Ook van justitie hoeven Roma's op dit punt niets te verwachten. Een bijkomend aspect is dat de Roma's hierdoor het vertrouwen in de autoriteiten verliezen. De politie zet zich niet in voor zaken waar Roma's slachtoffer zijn geworden van geweld. Zelden doen zij daarom nog aangifte van geweld of discriminatie, dit maakt het nog moeilijker om het geweld tegen Roma's te monitoren en op te lossen. Het merendeel van de misdaden waar Roma's het slachtoffer zijn, komt dan ook niet voor de rechter. Amnesty International heeft onlangs in een rapport de lakse houding van de Tsjechische en Slowaakse overheden in het daadwerkelijk bestrijden van de talrijke racistische aanvallen aangekaart. In een rapport van de Commissie Rechten van de vrouw en gelijke kansen van de Europese Unie melden Amnesty International, Human Rights Watch en het ECCR, dat Roma's regelmatig het slachtoffer zijn van politiegeweld. Daarnaast overtreedt de politie artikel 14 door Roma's vaak langer vast te houden in gevangenissen dan niet-Roma's voor dezelfde kwesties. De zesde en de meest bedreigende vorm van racisme, is het (fysieke) geweld van niet-Roma burgers tegen Roma burgers. In de periode tussen 1989 en 1996 waren in verhouding meer Roma's op een of andere manier slachtoffer van racistisch geweld, dan in de hele periode na de Tweede Wereldoorlog tot 1989. Internationale monitors staan dan ook bol van deze vorm van geweld. Zo melde het Documentation Centre for Human Rights, onder meer dat er sinds 1993 alleen al uit het plaatsje Kronv (Tsjechië) honderd dertig racistische geweldacties op Roma's zijn waargenomen. In Knorv wonen ongeveer duizend Roma's op een inwonersaantal van 26.190. Brandstichtingen in de Roma-nederzettingen komen regelmatig voor. Ook het verschijnsel van skinheads die openlijk Roma's bedreigen, in elkaar slaan of zelfs doden, is meer gewoon dan uitzonderlijk (zie kader).

Europese Unie
Vanuit een internationale houding en drang naar vrijheid, en dus tegen de nationale onderdrukking, staat een groot deel van de Roma's volgens hun woordvoeders achter de plannen van een groot centraal Europa, doormiddel van de eenwording van Europa. Wat niet echt vreemd is omdat Roma's (liever) niet in grenzen denken en zich niet gebonden voelen aan een land. Roma's voelen zich eerder wereldburgers of Europeanen. "Wij zijn al duizend jaar Europeanen, wij horen nergens bij". De Europese Unie en de VN doen op dit moment zwakke pogingen om de situatie van Roma groeperingen in Oost- en Midden-Europa te verbeteren. Wel houdt de EU er een tweeslachtig beleid op na als het om mensenrechten gaat, enerzijds geeft zij subsidies voor projecten ter verbetering van de positie van Roma's, anderzijds zet zij de Roma-problematiek niet als een (vast) thema op de agenda. Van de (lokale) overheid hoeven Roma's al helemaal niets te verwachten. Hoewel er in Slowakije tientallen gemeenten zijn waar Roma's veruit de meerderheid van de bevolking uitmaken, was er tot 1998 slechts één Roma-burgemeester in Slowakije. In 2001 is dit aantal gestegen tot zes (o.a. Miloslav Mihok) en zijn er, sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 1998 wel 86 Roma-gemeeenteraadsleden verkozen. In elk van de 620 Roma getto's in Slowakije is wel een internationale organisatie te vinden met een Roma-opbouwproject. Zo is Miloslav Mihok, de burgemeester van Sivini, met behulp van de EU al vier jaar lang bezig een stuk grond te kopen voor Roma's in zijn gemeente. Mihok is een van de weinige burgemeesters met een Roma achtergrond. De Roma's uit Sivini wonen zoals veel Slowaakse Roma's op particuliere grond. Na de fluwelen revolutie kregen de dorpelingen hun land terug, dat door de communisten was onteigend. Vele Roma-nederzettingen bleken op privé-terrein te zijn gebouwd. De EU stak 2, 2 miljoen in het project van de burgermeester Mihok om het gehele dorp te herstructureren, om riolering en watervoorziening aan te leggen. Een groot probleem bij de hulp aan Roma's is dat de gewone burgers vaak even arm zijn. Zij zien de hulpverlening aan Roma's als achterstelling van hun eigen volk. De Roma's in Sivini willen niets liever dan dat het project doorgaat, het merendeel van de Cigani ( de naam voor de dorpelingen, de witten van de Roma's) is fel tegen. Zelfs als ze er zelf op vooruitgaan en als de subsidie hen beiden ten goede komt. De heersende mening blijft dat zigeuners niet deugen, dat ze stinken en dat ze stelen als ratten. Kortom, met Roma's ga je niet om en je helpt ze zeker niet, Cigano (de naam voor zigeuners, door de dorpelingen bedacht) horen in de modder, precies waar ze nu zitten.

Andere Oost-Europese landen
De problemen waar de Roma's mee te kampen hebben, zijn niet hun eigen schuld, maar vloeien voort uit de wijze waarop overheden, samenlevingen en groepen in de maatschappij omgaan met culturele en sociale verschillen. Het gaat hier om algemene gebreken in de maatschappij, waar de Roma's het grootste slachtoffer van zijn. De specifieke problematiek van de Roma's verschilt natuurlijk per land, dit komt onder andere door de verschillende politieke omstandigheden per land. Slowakije is niet het enige land waar de EU en de VN enige druk op uitoefenen, als het op Roma's aankomt. Ook op Bulgarije, Hongarije, Roemenië en Tsjechië wordt druk uitgeoefend om zich te houden aan de rechten van de mens. Ook in deze landen worden de Roma's en andere minderheden dagelijks slachtoffer van schendingen van de mensenrechten. Uit al deze landen ontvluchten Roma's het racisme. Ze trekken naar West-Europa om daar hopelijk een veilig bestaan op te kunnen bouwen. Onlangs gaf het ontwikkelingsprogramma van deVerenigde Naties UNDP een rapport uit waarin gesteld werd dat de kandidaat-lidstaten van de EU in Oost-Europa meer moeten doen om hun Roma gemeenschappen te integreren. In het rapport noemen zij Roma's de armste onder de armen. In Roemenië, Bulgarije, Hongarije, Slowakije en Tsjechië liggen de levensomstandigheden, op het gebied scholing, kindersterfte en voedsel, dichter bij de derde wereld dan bij Europa, aldus het rapport van de UNDP. De helft van de ruim vijfduizend ondervraagde Roma's blijkt minstens een paar dagen per jaar honger te hebben. Eén op de zes heeft doorlopend honger. Het voorbeeld van de haat tussen de Roma's en de gewone burgers in het dorp Sivini geeft aan dat de hulp van de EU kan leiden tot nog meer haat tussen de twee groepen. Hulp geven moet daarom op een zorgvuldige manier, maar vooral in overleg met de bevolking en de hulpbehoevende gebeuren. Voor de regeringen van de (voormalige) Oostbloklanden was en is het zoeken naar een oplossing voor de Roma-problematiek allesbehalve een prioriteit. Het beleid is thans vaak gericht op een soepele economische overgang en een zo snel mogelijke aansluiting bij de EU, maar zeker niet op bestrijding van armoede.

Asiel in het Westen
Sinds 1998 zorgen openlijke progroms ervoor dat Roma's uit Oost-Europa naar West-Europa vluchten om onder de bedreigingen uit te komen. Een duidelijk beeld van de aantallen asiel aanvragende Roma's heeft de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND) niet. Guido Deraeck maakt in de studie 'Zigeuners in ons midden' een schatting van ongeveer tien- tot twintigduizend naar België en Nederland gevluchte Roma's tussen 1998 en 2001. Roma's worden door het IND niet als een aparte groep gezien, maar als vluchtelingen uit een bepaalde streek of land. De Oost-Europese landen worden door de IND als 'veilig' bestempelt terwijl ze dit niet voor de Roma's zijn, asiel wordt hen stelselmatig geweigerd. Dit heeft als gevolg dat de Roma's gedeporteerd worden of in de illegaliteit belanden. Over het algemeen vluchten de Roma's niet alleen, maar met hun gezin of familie. Hierdoor worden ze nog herkenbaarder als Roma en worden ze nog eerder, als groep, terug op het vliegtuig gezet. Zo werden begin oktober 1999 op die manier 74 Slowaakse zigeuners door de Belgische staat op een vliegtuig gezet richting Bratislawa. België, Duitsland, Frankrijk en Engeland gaan nagenoeg op dezelfde manier met asielaanvragen van Roma's om, op basis van de vluchtelingenconventie van Geneve uit 1951 weigeren ze Roma's uit het voormalige Oostblok asiel te verlenen. Door Roma's als reizigers te bestempelen in plaats van als vluchtelingen, wordt de aandacht afgeleid van hun achtergrondsituatie in de landen waar uit ze gevlucht zijn. Tevens krijgen deze landen de mogelijkheid om Roma's terug te sturen naar Midden- of Oost-Europa, omdat zij geen echte vluchtelingen zouden zijn. Ondanks de lang gedwongen sedentarisatie is het niet dat de Roma's ditmaal vluchten uit vrijheidsdrang, maar zij vluchten weer net als vanouds weg voor geweld en discriminatie. Nu blijft de vraag of het nomadische karakter van de Roma-groeperingen natuurlijk of cultureel ontwikkeld is. De Roma's hebben zichzelf overlevingstechnieken aangeleerd om overeind te blijven. Ondanks de forse pogingen om hen uit te roeien of te assimileren is het de Roma's gelukt een eigen manier van leven te behouden. Deze eigen manier van leven wordt gekenmerkt door een grote vrijheidsdrang. Ook het verblijven op één plaats zou deze drang naar vrijheid kunnen beperken. Deze vorm van vrijwillig verhuizen komt echter in veel kleinere aantallen voor dan het aantal Roma's die gedwongen moesten verhuizen of moesten vluchten voor geweld. Zou het geweld verminderen dan zouden er minder Roma's rondreizen. Hoe dit geweld gestopt kan worden is een volgende vraag. Centraal Europese overheden hebben vaak al het idee dat de situatie van de Roma's wel automatisch zal verbeteren als het aantal activiteiten van Non Gouvermentele Organisaties (NGO's) stijgt, en zien hierin een reden om verder niets te doen. Helaas werken deze NGO's niet altijd in het belang van de Roma's, zo komt het bijvoorbeeld voor dat hulp wordt aangeboden buiten de Roma's om. Dit wakkert echter de gevoelens van anders zijn aan in plaats van dat zij deze oplost. De oplossing voor het verbeteren van de posities van Roma's zal wel degelijk gevonden moeten worden in een lokale oplossing eventueel gesteund door organen als de EU en de landelijke overheid. Een integrale aanpak op lokaal niveau zal alleen werken mits er een grote mate van initiatief en verantwoordelijkheid van de kant van de Roma-gemeenschap en van de kant van het lokaal bestuur en openbare instituties, zoals school, arbeidsbureau, gezondheidszorg ontstaat.

Conclusie
Zonder elkaar te spreken en hierdoor elkaar te leren kennen zal de haat door blijven groeien en de problematiek alleen maar ingewikkelder worden en vervolgens hierdoor weer moeilijker op te lossen. Het racisme gericht op de Roma's in de Oostbloklanden zal alleen verdwijnen als de overheid lokale, en vervolgens op grote schaal, integrale ontwikkelingsplannen stimuleert, waarbij aspecten van huisvesting, onderwijs, werkgelegenheid, veiligheid, gezondheid en cultuur zijn opgenomen. En waar vooral gezocht wordt naar een ontwikkelingsplan waar de communicatie tussen de niet-Roma's en de Roma's voorop staat. Op het moment dat Roma's beter gehuisvest zijn, meer mogelijkheden hebben voor persoonlijke groei door middel van beter onderwijs, Roma's weer (enigszins) vertrouwen krijgen in de rechtsstaat, de kans op werkgelegenheid voor hen groeit, alleen dan zullen Roma's niet meer gedwongen zijn om te leven in de laagste sociale en economische klasse. Op het moment dat Roma's meer kansen krijgen in de maatschappij zal de gehele maatschappij fors moeten veranderen. De problemen van de Roma's komen niet alleen bij de Roma's voor, de problemen zijn de problemen van een grote lage klasse. Roma's vormen de laagste klasse in Oost-Europa. De Roma's hebben daarnaast nog te maken met een opkomend extreemrechts, wat zich tegen hen richt. Een duidelijke opstelling van de gemeenteraad dat er actief zal worden opgetreden tegen discriminatie op de arbeidsmarkt, op school, bij overheidsdiensten, cafés en restaurants zal voor de Roma's een duidelijk begin zijn voor het inslaan van een nieuwe weg.

Liefke Dolmans is studente Algemene sociale wetenschappen

Noten:
1): Roma: mens. Tijdens het eerste officiële World Romany Congress in London op 8 april 1971, beslisten de vertegenwoordigers van Roma, Sinti,Romungro's, Beazs, Gypsies, Tinkers, Manouches, Kalderas,Gitanos etc. gemeenschappen uit veertien landen, dat vanaf die dag de term Roma zou worden gepromoot als overkoepelende naam voor alle verschillende Roma-groeperingen. Hiervoor werd gekozen om een einde te maken aan de stigmatisering die de namen zigeuner, gipsy, Tsigane, Cigany etc. met zich meedragen.
2): In Nederland worden mensen door uitzendbureaus ingedeeld in Ob'tje en Bb'tjes, onbeschikbaar of beschikbaar. Iemand die er leuk uitziet en/of een vlotte babbel heeft valt onder Bb. Mensen die niet perfect Nederlands spreken of die niet goed uit hun woorden komen tijdens een intake-gesprek, zijn Ob'tjes. In de fase's die de medewerkers van bijvoorbeeld het ABS-uitzendbureau moeten doorlopen staat dat er, indien er een Ob is geconstateerd, valse beloftes gedaan kunnen worden.

Bronnen:
http://errc.org/publications/reports/index.shtml
www.csce.gov/pdf/1997%20Slovak%20HR%20Rpt.pdf
http://www.interaxis.org/content.php3?ia_menu=Inzendingen&ia_inzending_id=7
http://www.radio.cz/en/
www.romove.cz/roma/
www.dewaarheid.nu/mrt01/roma_eu.htm - 9k
www.effectivetraining.org
www.politicalskills.org
www.europarl.eu.int/meetdocs/committees/femm/20010528/439328NL.pdf
www.maxvandenberg.nl/inhoud/ainmap/ain16.html - 8k
www.rnw.nl/special/nl/grenzen/html/tsjechie001024.html - 24k
www.spolu.nl/spolu_ned/int_gemeensch.html - 24k
www.spolu.nl/spolu_ned/landen.html - 8k 1999 / 1
Bulletin EU 10-1999 Mensenrechten (5/7)
D.A.Th. van Ooijen. 'je moet hier weg, hier komen mensen wonen'. woonwagenbeleid in Nederland 1890-1990. s-Gravenhage.
Erika dedinszky, Vers Vuur, over zigeunerliteratuur uit Hongarije. Uitgeverij Masereelfonds Gent.
Guido Deraeck, Zigeuners in ons midden, Uitgeverij DAMON, Budel, 2001
Irene van der Linde, Leven achter Gods rug, Vrij Nederland 8 maart 2003 blz 48.
Jean-paul Clebert. De zigeuners. Uitgeverij Arthaud Parijs. 1964
Michael Stewart, The Time of the Gyspies, Colorado, Westview Press, 1997
Oost-Europa verkenningen nummer 170, Instituut voor publiek en Politiek, December 2002
Peter Vermeersch, Centraal en Oost Europese Roma: ongewenste asielzoekers
Peter Vermeersch, De toekomst van de Roma in postcommunistisch Midden Europa Civil society-ontwikkeling en de kwestie van etnische identiteit, 1999 te vinden op:
users.skynet.be/streven/artikels/roma-zig.htm - 37k
De Standaard, Nieuw radicaal rechts in Europa, Antwerpen, Houtekiet, 2002
Stella Braam, De blinde vlek van Nederland, Reportages over de onderkant van de arbeidsmarkt. 1994, Van Gennep amsterdam/FNV Pers
Stichting het Nederlandse Economische Instituut, De woonwagenbewoner en zijn werk, Ando bv, 1976