'De moord was het keerpunt' Wouter Hiemstra Antisemitisme is een eeuwenoud verschijnsel in Europa en heeft vele dieptepunten van jodenhaat en vervolging gekend. Met de opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland werd hier echter een nieuwe dimensie aan toegevoegd. Het kreeg niet alleen een nationalistische en ideologische component, het leidde ook tot genocide op ongekende schaal en wijze. In deze Alert! aandacht voor antisemitisme binnen het nationaal-socialisme in de periode tot 1945 en de rol die het binnen het huidige extreemrechtse spectreum in Nederland speelt. Aan het begin van de twintigste eeuw is er in grote delen van Europa sprake van sterke antisemitische tendensen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat uiteenlopende partijen en groeperingen antisemitisme inzetten voor hun eigen politieke agenda. Zo verschijnt in 1903 de Protocollen van de wijzen van Sion in Rusland; een verzonnen 'verslag' van een geheime bijeenkomst van joden. Hierin wordt beschreven hoe de joden wereldheerschappij willen verkrijgen. Aan de vooravond van revolutie en sociale onrust is het vooral bedoeld als middel om de strijd voor hervormingen en sociale rechtvaardigheid negatief weg te zetten als onderdeel van een joods complot. De Protocollen zijn zeer invloedrijk geweest en werden door diverse nazi's als een historisch document gezien. Daarnaast is er na de Eerste Wereldoorlog in Duitsland en Oostenrijk sprake van sterk revanchisme. Veel mensen zijn verbolgen over het verlies van de oorlog, het verdrag van Versailles met haar herstelbetalingen en de aanhoudende economische crisis. Gecombineerd met het heersende antisemitisme is een deel van de gedesillusioneerde bevolking vatbaar voor de politieke boodschap van de nazi's. Hierin wordt onder andere gesteld dat de Duitsers tot een superieur ras behoren en dat alle schuld, van welk probleem dan ook, bij de joden ligt. NSB poster 'Jodenkliek'     NSDAP Na de machtsovername in 1933 verwordt het radicale antisemitisme van de nazi's tot staatsideologie, iets dat nog niet eerder was vertoond in de geschiedenis. In 1935 worden de Neurenberger wetten aangenomen; een reeks racistische wetten die joden hun burgerrechten ontnemen en huwelijken tussen Duitsers en joden verbieden. De toestand verergert in de loop der jaren; hiermee willen de nazi's joden tot emigratie dwingen. De Kristallnacht, een georganiseerde pogrom in 1938, vormt de opmaat naar een intensivering van antisemitische maatregelen. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verhevigt de anti-joodse propaganda en in 1942 wordt besloten om alle joden uit te roeien. Nederland Ook het huidige extreemrechtse landschap bestaat uit verschillende groeperingen, organisaties en partijen en is geen homogeen geheel. Veel van de clubjes hebben geen (duidelijk) programma of blijven bewust op de vlakte om vervolging door justitie te voorkomen. Daarnaast treden organisaties naar buiten vaak gematigder op dan zij in werkelijkheid zijn. Hierdoor is het niet eenvoudig om groepen en organisaties ideologisch te plaatsen. Door een algemene karakterisering van extreemrechts in Nederland te maken wordt echter al snel duidelijk in welke hoek het antisemitisme een rol speelt. Aan de meer gematigde kant van het spectrum was tot voor kort Nieuw Rechts te vinden. Populistisch en racistisch als zij was, richtte zij zich vooral tegen moslims. Antisemitisme speelde in de partij geen rol. Zo werd er samen met de Joodse Defensie Liga (JDL) gedemonstreerd op een pro-Amerika-betoging. De JDL is een militante en uiterst rechtse joodse groepering, die fel gekant is tegen een Palestijnse staat. Midden in het spectrum zijn fascistische en uiterst nationalistische groepen als Voorpost en de Nationalistische Volksbeweging (NVB) te vinden. Ook zij proberen op de golven van anti-moslimsentiment mee te liften en richten zich vooral tegen de multiculturele samenleving en de islam. Deze groeperingen uiten zich niet antisemitisch. Ook gaat het merendeel van de leden zich niet te buiten aan antisemitisme. De vijand van mijn vijand is mijn vriend Het antisemitisme zoals dat door diverse neonazi's wordt aangehangen bemoeilijkt tegelijkertijd de samenwerking binnen extreemrechts in Nederland. Wie wil profiteren van het heersende rechtse sentiment is immers anti-moslim. Dat gaat er bij de neonazi's niet in. In het verleden leidde dat al tot een poging om een manifestatie van 'Nieuw Zionistisch Rechts' te verstoren en een mogelijke samenwerking tussen de NVB en de NVU maakt het er ook niet waarschijnlijker op. Zolang de 'strijd tegen wereldzionisme en systeem' centraal blijft staan bij radicale neonazi's, zal dit waarschijnlijk ook zo blijven. Internet Internet is een belangrijk medium voor extreemrechts. Op de twee grootste extreemrechtse websites, Stormfront Nederland&Vlaanderen en Holland Hardcore, is er volop ruimte voor discussie en (sociaal) contact. Naast diverse extreemrechtse activisten zijn er ook veel niet- georganiseerde jongeren aanwezig op beide fora. Als het op antisemitisme aankomt is globaal dezelfde scheiding waar te nemen tussen fascisme en extreem-nationalisme enerzijds en nationaal-socialisme anderzijds. Dat is op zich ook niet zo vreemd; op Holland Hardcore zijn bijvoorbeeld veel nationalisten terug te vinden terwijl er op Stormfront veel neonazi's actief zijn. Bronnen: Antifaschistisches Infoblatt nr. 76, zomer 2007 'Fout na de oorlog, Fascistische en racistische organisaties in Nederland 1950-1990', Jaap van Donselaar, Bert Bakker: Amsterdam, 1991 'Hitlers schutkleur, de oorsprong van zijn antisemitisme', Peter den Hartog, Arbeiderspers: Amsterdam, 2005 'The Jewish Enemy, Nazi Propaganda during World War II and the Holocaust', Jeffrey Herf, Harvard University Press: Londen, 2006 (uit: Alert!, nummer 3, oktober 2008. Alert! is een uitgave van de Anti-Fascistische Actie Nederland - AFA)