Toen Oldhams Aziaten terugvochten Redactie

Jongeren in Burnley, Stoke, Leeds en Bradford zijn de straat opgegaan om hun gemeenschap te verdedigen tegen racistisch geweld. Maar het was in Oldham waar de bom het eerst barstte. CARF (Campagne tegen Racisme en Fascisme, maandblad uit Engeland) bracht een bezoek aan het stadje, en signaleerde een serie miskleunen van de politie die nooit de publiciteit haalden, fouten die leidden tot de Aziatische opstand eind mei en extreem-rechts de kans gaven om in Oldham haar beste verkiezingsuitslag ooit te behalen.

"Fascisten voerden een moordende campagne tegen onze mensen. We moesten onze gemeenschap wel verdedigen. Met deze gedachte deden we wat we deden." Dit zijn de woorden van één van de verdachten in de zaak tegen de Bradford 12 - twaalf Aziatische jongeren die werden aangeklaagd voor het laten ontploffen van een aantal brandbommen toen deze ontdekt werden. De bommen waren gemaakt om de zwarte wijken van Bradford te verdedigen tegen geweld van het National Front. De twaalf werden uiteindelijk vrijgesproken door de jury. Dat was in 1981. In datzelfde jaar werd een beruchte ontmoetingsplaats voor fascisten, de Hambrough Tavern in Southall, door Aziatische jeugd in brand gestoken. In beide gevallen werd de jeugd gecriminaliseerd voor hun poging de gemeenschap te behoeden tegen racisme, daar er geen politie bescherming is. Al twintig jaar ziet de zwarte gemeenschap toe hoe de politie dezelfde fouten blijft maken en de jeugd nog steeds geweld gebruikt.

Ongelijk beleid
De politie van Oldham heeft lang een onverschillige houding gehad ten opzichte van het raciaal getinte straatgeweld gericht tegen de Aziaten in de stad. In de zomer van 1989 liep Tahir Akram, een 14-jarige scholier, naar huis door de voornamelijk Pakistaanse wijk Glodwick, toen hij werd neergeschoten door een groepje blanken, die met een luchtbuks lukraak schoten op mensen in de wijk. Het jongetje werd in zijn linkeroog getroffen en overleed. De politie beweerde dat het geen racistische aanval was. Het protest dat door de Aziatische gemeenschap was gepland, moest worden afgeblazen wegens massale vijandigheid van de dorpsautoriteiten en de lokale pers.
Vanaf 1999 besloten Aziatische slachtoffers van raciaal geweld terug te slaan. Gedurende vier jaar was Gulfraz Nazir's familie lastig gevallen door een gang van zo'n dertig racistische jongeren, gewapend met koevoet en hamers, die probeerden hun winkel in de voornamelijk witte wijk Limeside aan te vallen. Steeds wanneer zij de politie belden, kwam die te laat om er iets tegen te ondernemen. Uiteindelijk besloten Gulfraz en zijn vrienden om zelf de familie tegen aanvallen van de gangs te beschermen. Dit resulteerde in vechtpartijen op straat tussen gewapende blanke jongeren en Aziaten.
Door het voortdurende falen van politie en autoriteiten bij het aanpakken van de racisten, werd het aantal geweldadige ontmoetingen tussen groepen blanken en Aziaten steeds frequenter. En onvermijdelijk waren het de Aziaten die hardhandig werden aangepakt door de politie bij het uiteenslaan van zo'n treffen. Al snel begonnen politie en lokale kranten de Aziaten te portretteren als de daders in plaats van de slachtoffers. Deze strategie werd nog eens aangescherpt toen de roep om veranderingen bij de politie groeide, in navolging van het Macpherson onderzoek. De politie moest nu raciale incidenten nauwkeuriger registreren, nieuwe procedures volgen bij onderzoeken naar deze incidenten en verantwoording nemen tegenover de slachtoffers van een racistische misdaad. Voor de Aziatische slachtoffers van racisme in Oldham zou de uitvoering van deze richtlijnen een doorbraak betekenen in de richting van gelijke behandeling. Maar wat gebeurde er werkelijk onder Oldham's hoofdcommissaris Eric Hewitt?
In 1999 publiceerde Hewitt cijfers waaruit naar voren kwam dat van de 250 racistisch gemotiveerde incidenten in één jaar, de meerderheid bestond uit geweld door Aziaten tegen blanken. Daarna gebruikte hij deze cijfers om te beargumenteren dat het echte probleem niet de racistische aanvallen op Aziaten waren, maar de misdaden gepleegd door Aziatische bendes. De lokale pers nam dit gretig aan; de Lancashire Evening Chronicle had een artikel op de voorpagina met als kop: 'Geweldadige, racistische misdaad stijgt spectaculair: drie van de vier slachtoffers is blank.' De Oldham Evening Chronicle kopte: 'Angst groeit over plaag van racistische aanvallen door Aziatische gangs.' In het artikel zelf gaf Hewitt een eigen interpretatie van de cijfers: "Er is bewijs dat zij (Aziaten) proberen exclusieve terreinen voor zichzelf te creëren. Iedereen die blank is, lijkt een doelwit te zijn." Het beeld dat geschept werd, was er een van territoriale oorlogen tussen rivaliserende raciale bendes met de Aziaten als de ergste daders.
Dan was er nog de kwestie van het rapporteren van incidenten door de politie. Een niet uitgelokte aanval op een Aziatische auto door blanken, werd gerapporteerd als schade aan een voertuig. Een Aziatische jongen die de portefeuille van een blanke man steelt, werd te boek gesteld als een racistisch gemotiveerd vergrijp. Alleen deze laatste zou dan opduiken in de cijfers omtrent racistische incidenten. En natuurlijk zou alleen het laatste incident vermeld worden in de Oldham Evening Chronicle.
Maar nog belangrijker, in die tijd was er voor het eerst de roep op nationaal niveau om racisme bij de politie tegen te gaan. Voor de politie betekende het imago van een strijd tussen bendes en 'no-go-areas' een alternatief verhaal, waarin het echte probleem het racistische geweld tussen de bendes was. Het zou nu lijken of de politie tussen twee rivaliserende gangs in zat, in plaats van zelf een onderdeel van het probleem te zijn. Hewitt's aanpak en de trouwe verslaggeving door de lokale pers, zetten de toon die in de daarop volgende twee jaren leidraad zou zijn bij de interpretatie van de gebeurtenissen in Oldham.
Door de publicatie van Hewitt's cijfers roken de fascisten hun kans op een mogelijke groei. De krant van de British National Party (BNP), de British Nationalist, zette Oldham op de voorkant met de kop 'Etnische zuivering in Engeland', waarmee gesuggereerd werd dat Aziaten betrokken waren in een geplande campagne van het creëren van 'no-go-areas'. Er werden folders uitgedeeld in het gebied en tegen de zomer van 2000 had de BNP een kleine aanhang verworven in het stadje.

De mythes van het voorkeursbeleid
Feitelijk zijn er ook 'no-go-areas' in Oldham. Wanneer een groep Aziatische jongens door het winkelcentrum loopt, is het heel goed mogelijk dat een beveilingsbeamte of een agent de jongens gebiedt zich te verspreiden. In de blanke gebieden van de stad staan de woorden 'Pakis weg' geschilderd op verkeersborden. Abdul Malik-Ahad, een maatschappelijk werker uit Westwood, gelooft dat wanneer een Aziaat zo'n gebied zou betreden, hij binnen tien minuten zou worden weggejaad. "Het is iets waarmee we gewoon moeten leven,' zegt hij. "We leven dag in dag uit met racisme. We worden ermee geconfronteerd op het werk, als we solliciteren of wanneer we op de bus staan te wachten. Als mensen de term 'omgekeerd racisme' gebruiken, begrijpen ze niet wat racisme eigenlijk inhoudt." Aan de andere kant wonen er in Westwood en Glodwick, de gebieden waar blanken zogenaamd worden buitengesloten, blanken en Aziaten naast elkaar. Ashid Ali, die in Westwood woont, vertelt dat zijn blanke buren de moeite hebben genomen om zijn manier van leven te begrijpen en zo hebben zij elkaar leren kennen. Veel blanken in andere delen van de stad zijn van mening dat 'Aziaten erg op zichzelf zijn' of 'dat zij zich niet willen mengen'. Dit wordt deels ingegeven door onwetendheid - het afslaan van een uitnodiging om na het werk nog wat te gaan drinken, wordt vaak als een persoonlijke afwijzing gezien, in plaats van een voortvloeisel uit iemands religie. Verder zijn er ook meer in het algemeen vooroordelen en angsten ten opzichte van de islam: dat het als zodanig een separatistische en gevaarlijke religie is. Deze gevoelens worden nog verder aangewakkerd door de BNP, die recentelijk in Oldham is gaan verkondigen dat zij alleen problemen heeft met moslims, niet met 'African-Caribbeans' of Hindoes en Sikhs. Het werkelijke probleem is echter niet religie, maar het tot zondebok maken van de groepen onderaan de samenleving, de moslim Bangladeshis en de Pakistanis, die meer armoede lijden dan enig andere groep. Waneer je de (verkeerde) waarneming dat Aziaten no-go-areas creëren, optelt bij het (verkeerde) idee dat zij bevoordeeld worden met gemeentelijke subsidies, dan ontwikkelt zich een slachtoffergevoel onder de blanke arbeidersbevolking, die zeker in de steek gelaten is door de Labour Party, hun historische verdediger.

Op een nationaal niveau
De strategie van het tot doelwit maken van 'Aziatische bendes' ging door tot in 2001. In januari publiceerde de politie cijfers waarmee beweerd werd dat het aantal aanvallen op blanken was gestegen. Van de 572 racistische incidenten, variërend van scheldpartijen tot geweld, was 60% tegen blanken gericht. Opnieuw was de interpretatie hetzelfde: Aziaten creëerden 'no-go-areas'. Omdat de Aziaten nog steeds niet op politie bescherming konden vertrouwen, kwamen Aziatische en blanke jongeren steeds dieper in een spiraal van oog-om-oog, tand-om-tand geweld terecht.
Tegen het einde van maart kwam Barnie Choudhury, een journalist van BBC radio naar Oldham op zoek naar een verhaal. Een groepje Aziatische jongeren op een straathoek werd door hem opgehitst tot het doen van uitspraken vol bravour. Zij zouden door een intimidatie-campagne blanken uit bepaalde gebieden weren. Dit 'speciale verslag' werd op de nationale radio uitgezonden en er werd beweerd dat de straten van Oldham waren opgesierd met de woorden 'blanken blijf weg'. Zulke graffiti bestond echter helemaal niet, zoals de politie later ook toegaf.
In april werd de 76-jarige Walter Chamberlain, een blanke oorlogsveteraan, door een groep Aziatische jongeren aangevallen terwijl hij door een industriewijk liep. Deze aanval op Chamberlain leek alle waarschuwingen van Hewitt over 'no-go-areas' te bevestigen. Eindelijk had de lokale pers de blanke martelaar gevonden, waarop zij hadden gewacht. Zijn geschonden gezicht stond op de voorpagina van de Manchester Evening News en het verhaal werd daarna door alle nationale kranten overgenomen. In de Mail on Sunday werd zijn verhaal verteld onder de kop: 'Blanken pas op.' In de Mirror verscheen zijn gezicht onder de kop 'In elkaar geslagen omdat hij blank is: OAP, 76, aangevallen in een Aziatisch no-go-area.' Geleerde Hindoes, die wel toegang tot de media kregen, begonnen te speculeren over de klaarblijkelijke transformatie van jonge Aziatische mannen - van het stereotype van hardwerkende jongens, die respect hebben voor hun ouders, naar het nieuwe stereotype van boze, geweldadige gangsters.
Echter, de feiten van deze zaak moesten verdraaid worden om in het beeld te passen. Ook al behandelden de politie en de media deze zaak als een racistische aanval, de familie van Chamberlain geloofde zelf niet dat de aanslag racistisch gemotiveerd was. Het was eerder een voorbeeld van zinloos geweld tegen een oude man die zich niet kon verdedigen. Verder was de verklaring dat hij zou zijn gepakt omdat hij zich in een 'no-go-area' bevond nogal ver gezocht, aangezien de aanval had plaatsgevonden in een niemandsland buiten Westwood, die door geen van de jongerenbendes werd geclaimd. In de hoop dat de spanning wat zou afnemen, loofden lokale Aziatische zakenmannen een beloning uit voor de tip die zou leiden naar de aanvallers en al snel werden de verantwoordelijke jongeren gearresteerd. Toen bedankte de politie de lokale Bangladeshi gemeenschap voor hun hulp.
Maar de schade was al geleden. Voor racistische blanken werd Chamberlain het nationale symbool voor alles wat er mis was met de Engelse multiculturele samenleving. Voor vele Aziaten in Oldham stond het rumoer waarmee deze zaak door de pers was belicht in sterk contrast met de stilte die hangt rond Aziatische slachtoffers van racisme. Op dezelfde dag dat Chamberlain werd aangevallen, werd een Aziatische taxi-chauffeur neergestoken in Oldham. Dit werd nooit gerapporteerd.

Steun voor extreem-rechts
Op 28 april stond in Oldham een voetbalwedstrijd gepland tussen de tweededivsieclubs Stoke City en Oldham Athletic. De fans van Stoke City hebben een reputatie vanwege hun racistische hooligan-gedrag en de politie verwachtte problemen. In de aanloop naar de wedstrijd van zaterdag hadden Aziatische winkels dreigtelefoontjes ontvangen. Voor de wedstrijd vulden de cafés in het stadje zich met voetbalfans van wie velen racistische leuzen riepen en niet-blanke voorbijgangers lastig vielen. Tegen 2 uur 's middags werden zij door de politie begeleid door Chadderton Way, een straat met overwegend Bangladese vestigingen, in Westwood. Abdul Malik-Ahad was in de voorkamer toen hij buiten geluid hoorde, racistische leuzen en liederen. Hij keek naar buiten en zag groepen blanken die achter mensen aanzaten, ramen en deuren ingooiden. Zijn broer rende naar binnen en smeet de deur achter zich dicht. Ongeveer zeven racisten stonden buiten en probeerden de deur in de trappen, terwijl ze riepen 'fucking Paki, ik ga je vermoorden, zwarte bastaard'. Ze realiseerden zich dat de deur het niet zou houden en zij trokken zich terug achter een tweede deur die ze met meubels barricadeerden. Gelukkig hield deze deur de aanvallers tegen. 'God weet wat er zou zijn gebeurd als ze die tweede deur hadden ingeramd,' zei Abdul later tegen CARF. 'Als het erger was geworden, waren wij gewond geraakt. En zij waren ook gewond geraakt.' Buiten Abdul's huis stonden acht politie-busjes geparkeerd, de inzittenden hadden klaarblijkelijk weinig zin om iets te ondernemen tegen deze verwoestingen.
Tegen die tijd waren grote aantallen Aziatische jongeren op straat verschenen, terwijl de racisten werden weggeleid. Er was een grote kloof ontstaan tussen politie en buurtbewoners. Velen geloofden dat het National Front en racistische gangs deze voetbalwedstrijd als een excuus hadden gebruikt om door een Aziatische wijk te kunnen lopen. Het normale aantal bezoekers van een Oldham Athletic wedstrijd is ongeveer 4.000. Deze dag waren er 9.500 bezoekers. Was de wedstrijd gekaapt door racisten die wraak wilden na het horen van verhalen over Aziatische 'no-go-areas'? Een maand daarvoor, op 31 maart, had het NF geprobeerd een demonstratie te organiseren in Oldham. Maar de demonstratie was verboden en in de plaats daarvan was er een anti-fascistische manifestatie geweest waarbij zo'n duizend mensen aanwezig waren. Had het NF nu, door zich te mengen onder de supporters van Stoke City, haar doel om door de straten van Oldham te marcheren bereikt? Waar de mensen van de Westwood gemeenschap het meest verbolgen over waren, was dat deze mensen erin waren geslaagd politiebescherming te krijgen. Toen de voetbalwedstrijd aan de gang was, probeerde de gemeenschap de politie ervan te overtuigen de supporters via een andere route naar huis te laten gaan. Intussen werd er in het stadion door de meeste bezoekers enthousiast gereageerd op de leus 'Als je Pakis haat, sta dan op'. Toen de wedstrijd voorbij was, werd het advies van de Westwood gemeenschap genegeerd en werden de supporters via dezelfde weg terug begeleid. Opnieuw werden racistische leuzen geschreeuwd toen de Stoke City supporters door de Aziatische wijk liepen. Een lange rij ME scheidde de supporters van de inmiddels op de straat verschenen Aziatische jongeren die terug schreeuwden. Stenen en mogelijk een brandbom werden van de Aziatische zijde gegooid. Toen de 'voetbal supporters' uit het gebied waren, concentreerde de politie zich op de boze groep Aziatische jongeren. Het gebruikelijke arsenaal aan wapenstokken en honden werd ingezet. Een ME-busje werd in de menigte gereden in een poging een einde te maken aan de oploop. Ongeveer zeven mensen raakten gewond door gummiknuppels of hondenbeten. Onder de jongeren steeg die avond het haatgevoel ten opzichte van de politie.

Oldham ontploft
Op 26 mei gebeurde er iets dat de druppel in de emmer deed overlopen. Voetbal hooligans, BNP aanhangers, Combat 18 gangsters en andere racisten kwamen bij elkaar in de Brittannia pub, in de wijk Limeside. Volgens het antifa-blad Searchlight was Nick Griffin, de BNP-leider en parlementskandidaat voor Oldham-West er ook. Later op de dag gingen leden van deze groep op weg naar Glodwick. Hun plan, zoals eerder, was om hier en daar wat Aziaten aan te vallen, om een groot aantal jongeren de straat op te lokken. De racisten zouden al lang verdwenen zijn tegen de tijd dat de politie arriveerde, die dan een kwade menigte Aziaten zouden aanteffen. Later in de nacht van zaterdag trok een groep van tien blanke mannen op een gewelddadige manier door Glodwick. Winkelruiten en ramen van huizen werden ingetrapt en ze gooiden met bakstenen. Farida Azan, die zeven maanden zwanger was, werd bedolven onder glas toen een groepje racisten haar voorruit ingooiden. Een andere Aziatische vrouw zat in een auto en hield haar babytje stevig vast toen het tuig op de motorkap sprong en het glas haar om de oren vloog. Toen de politie ter plaatse kwam, arresteerde ze een Aziatische jongen. Toen het bericht over wat zich had afgespeeld zich over Glodwick verspreidde, begaven buurtbewoners zich naar het plein op Waterloostreet, het brandpunt van de wijk. De politie, nu in vol ornaat, probeerde de menigte uit elkaar te drijven, maar werd bekogeld met stenen. In plaats van zich terug te trekken en te bespreken hoe ze de situatie kon kalmeren, wilde ze de controle op het plein weer in handen krijgen door een operatie in militaire stijl. Toen er meer geweld werd gebruikt door de politie tegen de bewoners, escaleerde de woede tegen de politie. Zoals Ashid Ali het zei: "We hadden er genoeg van. We werden in onze eigen buurt in elkaar geslagen. Vrouwen werden in elkaar geslagen. En de politie was daar met hun honden en hun wapenstokken om ons er van langs te geven."
Brandbommen werden gegooid, terwijl honderden jongeren en ME'ers elkaar achterna zaten in de straten van Glodwick. De kantoren van de Oldham Evening Chronicle, een doelwit vanwege hun ongenuanceerde berichtgeving, werden aangevallen. Een aantal cafés die ervan werden verdacht broedplaatsen te zijn van racistische aanvallen werden ook tot doelwit. De politie deed er zes uur over om de straten te schonen en de natie ontwaakte bij het nieuws over de 'ergste rassenrellen in vijftien jaar.'
Het vechten ging door gedurende de rest van het weekend en breidde zich uit naar Westwood in de nacht van zondag. Volgens buurtbewoners stormde de politie woningen binnen, schopte deuren in en riep 'kom naar buiten, smerige Pakistanen, ik zal je gezicht verbouwen.' Ooggetuigen meldden dat iedereen op straat werd beledigd, gefotografeerd en gefouilleerd, tijdens een door de politie met zero-tolerance aangeduide operatie. Zelfs de oudere generatie zei nu dat de politie hen meer angst inboezemde dan de NF. Akil Miah, die zondagavond in Glodwick was, zag hoe een man van in de veertig werd aangevallen door de politie: "Vlak voor zijn huis werd hij aangevallen door politie en honden. Hij lag op de grond terwijl een hond hem beet. Zijn dochtertje schreeuwde dat ze hem los moesten laten, want hij had toch niks verkeerds gedaan."

De verkiezingen
Twee weken na de rellen kreeg de BNP 12.000 stemmen in Oldham tijdens de verkiezingen. In het kiesdistrict Oldham-West en Royton stemde 16% voor Nick Griffin, de hoogste score ooit voor een fascistische partij tijdens de verkiezingen voor het Britse parlement. Zoals taxi-chauffeur Akil Miah tegen CARF zei: "Met zoveel mensen in deze stad die voor racisme en fascisme hebben gestemd, zou ik elke dag wel een passagier in mijn wagen kunnen hebben die mij op die manier bekijkt." Velen vonden dat de drie grootste partijen niet genoeg hadden gedaan om de BNP te bestrijden. De BNP bleek ook de enige partij die actief campagne had gevoerd in dit gebied. De raad faalde erin de valse beschuldigingen van de BNP dat Aziatische wijken meer subsidies kregen te weerleggen. Het falen van de autoriteiten om een duidelijk standpunt in te nemen tegen de BNP-propaganda duurde ook na de verkiezingen voort toen het besluit werd genomen om het toewijzen van subsidies aan bepaalde wijken op basis van noodzaak te beëindigen en in plaats daarvan het geld over de hele gemeente te spreiden. Een impliciete concessie aan de BNP met haar aantijgingen tegen voorkeursbehandeling van Aziaten. De verkiezingsuitslag lanceerde Griffin in de gevestigde politieke arena. Hij verscheen in tal van actualiteitenprogramma's op radio en televisie en deed zichzelf voor als iemand die vanuit zijn 'gezonde verstand' tegen de multiculturele samenleving ageerde. Ondertussen hield het geweld aan. Op 1 juni werd het huis van plaatsvervangend burgemeester, Riaz Ahmad, door een brandbom verwoest. Twee weken later gebeurde hetzelfde met de winkel van de familie Qureshi in Hathershaw. Er is nu echt de dreiging van BNP-raadsleden in Oldham, tenzij anti-racisten zich kunnen organiseren om extreem-rechts te verslaan voor de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar mei.

Bron: CARF 63, augustus/september 2001