Spanningsveld tussen bestrijding extreemrechts en vrijheid op meningsuiting

John Postma

Het onderstaande artikel maakt deel uit van een artikelen reeks. In deze reeks zal aandacht worden besteedt aan het spanningsveld tussen bestrijding van extreemrechts en het recht op vrijheid van meningsuiting. De artikelen bestaan uit interviews met mensen die in de muziekwereld actief zijn. Deze mensen hebben ieder op zijn manier te maken gekregen met extreemrechts. Hoe gaat bijvoorbeeld de beheerder van een oefenruimte om met een extreemrechtse band? Hoe gaat een zaal om met extreemrechts publiek? Welke mogelijkheden liggen binnen bereik om extreemrechts buiten de deur te houden? Mag je mensen weigeren die geen zichtbare nazisymbolen dragen? Is er een deurbeleid? Hoe wordt er omgegaan met bands die niet uitgesproken extreemrechts zijn maar waarvan de leden deze sympathie wel hebben? In hoeverre staan de genomen maatregelen op gespannen voet met het recht op vrijheid van meningsuiting? In het laatste artikel van deze reeks zal een algemeen beschouwend stuk worden beschreven met daarin aanbevelingen voor jongerencentra, zalen en zaaleigenaren.

De Baroeg
Het eerste deel van deze artikelen reeks gaat over De Baroeg. De Baroeg is een muziekcentrum in Rotterdam waar voornamelijk de hardere soorten van muziek wordt geprogrammeerd. De Baroeg heeft sinds enkele jaren ervaring met extreemrechts publiek dat op concerten af komt. In 1999 organiseerde De Baroeg diverse Oi!-concerten. In deze aanloop waren er nog geen problemen, misschien op een klein incident na. In 2000 verliepen de georganiseerde Oi!-concerten anders dan gepland. Vooral op het laatste Oi!-concert op 15 januari 2000 kwam een grote groep extreemrechtse skinheads af. In De baroeg was de spanning te voelen dat er iets in de lucht hing. Om meer inzicht in deze problematiek te krijgen hebben enkele medewerkers van Alert! een interview gehouden met René Veerkamp, vaste programmeur van De Baroeg.

Alert!: Waarom heeft De Baroeg toch weer geprobeerd om Oi!-bands te programmeren, gezien het onrustige verloop van Oi!-concerten in het verleden?

René: Oi! Heeft een lange tijd in het verdomhoekje gezeten omdat er een erge nazi-geur om heen hing. Wij als Baroeg hadden het idee dat deze nazi-geur ervan af was omdat veel mensen vanuit de hardcore- en punkscene met Oi!-muziek bezig waren. Ik wist wel dat als er een Oi!- band geprogrammeerd zou worden dat er extreemrechtse figuren op af zouden komen. Ik had echter niet de indruk dat het voor problemen zou zorgen. Eén van de eerste concerten was van de Warriors uit Engeland. Het concert is rustig verlopen, ondanks dat er een aantal lieden aanwezig was die ik liever niet binnen had.

Alert!: Waaraan herkende je deze types?

René: Deze types ken ik omdat ze al jarenlang opduiken bij punkconcerten van onder andere The Exploited (1) en GBH (2). Tijdens de punk-concerten zijn deze lieden altijd in de minderheid en men valt niet op. Er gebeurd dan ook niets. De aanwezige nazi-skins zorgen dan ook niet voor provocatie zoals het dragen van Skrewdriver-t-shirts. De shirts werden pas zichtbaar toen ik in oktober 2000 The Business (3) liet spelen. De t-shirts werden onder de truien gedragen.

Mode onder extreemrechtse jongeren: trui met 'misprint' van Lonsdale-logo

Alert!: Hebben jullie een deurbeleid ten aanzien van extreemrechtse symbolen?

René: Met de portiers is afgesproken dat iedereen die zichtbaar nazi-symboliek draagt niet naar binnen mag. Nou is dat met een Skrewdriver t-shirt erg makkelijk te zien. De portier krijgt het moeilijk als een naziskinhead een t-shirt draagt van een onbekende nazi-band uit Amerika. De portier kan hier niets mee en laat de persoon dus binnen. Er is verder afgesproken dat als mensen met zichtbare nazi-symboliek aan de deur staan dat de portier deze mensen dan weigert. In de parktijk betekent dat mensen hun jas in de auto leggen en daarna vrolijk naar binnen stappen. Een aantal portiers heeft tijdens het Business concert niet goed opgelet. De zanger van de Business kwam op een gegeven moment naar mij toe met de mededeling dat hij Blood & Honour truien gesignaleerd heeft. Ik vroeg aan de zanger wat ik moest doen, de zanger reageerde met "We are not into that but we gonna play and try to keep it quit".

Alert!: Hoe reageerde The Business daar verder op? Heeft men jou meegedeeld dat als er een Hitlergroet gebracht werd dat de band dan zou stoppen en het concert zou beëindigen?

René: Nee, The Business heeft dit niet gedaan. Bij The Business begon de ellende al na het tweede nummer. Een punker had al enkele klappen gehad van een paar naziskins. The Business heeft toen het concert stilgelegd en men heeft gezegd dat alles rustig moet blijven. Uiteindelijk is er de hele avond een gespannen sfeer geweest. Er vonden diverse intimidaties plaats tegen punks en het barpersoneel. Onder De Baroeg-medewerkers hebben we na dit concert een stevige discussie gehouden. Het volgende Oi!-concert was toen al gepland. Condemned 84 (4) zou komen spelen. Er ontstond wat twijfel binnen het Baroeg-personeel of de band wel door moest gaan. Ik heb een persoonlijke research gehouden en daaruit is gebleken dat er geen aanleiding was om het concert te cancelen. Uiteindelijk is tijdens het concert van Condemned 84 weinig aan de hand geweest, de ellende kwam pas achteraf. Er waren overigens bij dit concert wel veel nazi-skinheads binnen.

Alert!: Kun je uitleggen wat de oorzaak van de ellende achteraf is geweest?

René: Als ik de skinheads moet geloven ging het om gabbers en gasten uit Utrecht en Zeeland die eropuit waren om het concert te verzieken. Wij hebben duidelijk van tevoren aangegeven dat als er weer moeilijkheden zouden komen dat dit het laatste Oi!-concert zou zijn in De Baroeg (5). Tijdens het concert van Condemned 84 waren er wat problemen tussen de security en enkele naziskins. Het is verder rustig gebleven totdat het laatste nummer van Condemned 84 werd ingezet. Er gingen wat armen de lucht in en er werden Duitse strijdliederen gezongen. Condemned 84 was klaar met spelen en wij als Baroeg-personeel deden de lichten aan. We hebben iedereen de kans gegeven om rustig het pand te verlaten. De meeste skinheads gingen uit zichzelf weg. Ook hier was de spanning voelbaar. Degenen die bleven hangen waren Duitse, Belgische en Nederlandse naziskins. De politie was inmiddels, volgens afspraak, al gebeld. De zaal werd ontruimd en de naziskins werden naar buiten geduwd. Buiten is er nog een vechtpartij ontstaan. Ed Polman (zie Alert! juni/juli 1998) sloeg hierbij een agent met een bierfles op het hoofd. Het Oi!-concert was het laatste die in De Baroeg werd georganiseerd.

Alert!: Als je geen concerten meer organiseert voor Oi!-liefhebbers, dan is dat een probleem voor met name jonge skinheads. Je ontneemt hen een ontmoetingsruimte en je raakt ze dan kwijt.

René: Niet helemaal. We organiseren ook psychobilly concerten. Ook hier bleek achteraf dat er naziskins op af zijn gekomen. Bij psychobilly avonden blijft het eigenlijk altijd rustig. Zij hebben liever een goed concert, een biertje en veel plezier dan onderlinge twisten en strijd.

Alert!: Denk je dat het nog mogelijk is om in De Baroeg een Oi!-concert te organiseren? Heeft De Baroeg beleidslijnen bedacht om ervoor te zorgen dat zo'n concert rustig verloopt?

René: Op zich zijn er na de Oi!-concerten nog twee kleine Oi!-optredens geweest, maar het werd niet aangekondigd als Oi!. We hebben ervoor gekozen om de bands te omschrijven als "Streetpunk". Het grappige eraan is dat als je de bands zo noemt, dat je van het gelazer af bent.

Alert!: Als je nou weet dat iemand een naziskin is die in De Baroeg nog niets heeft verziekt, zou je zo iemand dan weigeren?

René: Ik vind het erg moeilijk. Ik ken toevallig een aantal naziskins. Maar of de andere Baroeg-leden die kennen is de vraag.

Alert!: Zou het een verschil maken als De Baroeg deze naziskins zou weigeren? Betekent het dan dat je minder problemen op je hals haalt?

René: Ik denk zelf dat je dan meer problemen op je hals haalt. Veel naziskins komen graag naar De Baroeg om bands te bekijken, zij willen echter geen problemen. Ook bij diverse punkconcerten komen de naziskins, vaak wel in kleine groepjes. De naziskins houden zich rustig evenals de punks. Vaak heeft men een gemeenschappelijke hobby, namelijk muziek luisteren en bierdrinken.

Alert!: Geloof jij dat je grote Oi!-bands kunt programmeren, inclusief deurbeleid, security, zonder dat er problemen zullen ontstaan?

René: Ik was verbaasd toen ik hoorde dat Tilburg (013) The Business heeft geprogrammeerd. Aangezien ons concert van The Business alle media heeft gehaald tot in het lokale sufferdje. Ik had zelf het idée dat naar aanleiding van ons concert de zalen de programmering van Oi!-bands niet meer aandurfde. Ik vraag mij dan ook af waar de grens ligt van welke bands mogelijk wel zouden kunnen spelen zonder problemen en welke niet.

Alert!: Is het misschien een Rotterdams probleem?

René: De verstoring van de concerten is door mensen gedaan die niet uit Rotterdam komen. De eigen clan houdt zich wat dat betreft rustig.

Alert!: Heeft De Baroeg er problemen mee als het aanwezige publiek voor een groot deel uit extreemrechtse lieden zou bestaan?

René: Duidelijk binnen het Baroeg-beleid is dat extreemrechtse bands geen podium geboden wordt. Landstorm zou hier bijvoorbeeld nooit kunnen spelen. De Baroeg wordt ook niet verhuurd aan extreemrechtse personen voor besloten feesten. We hebben in De Baroeg een bord hangen met de tekst dat alle fascistische, racistische en seksistische uitingen niet getolereerd worden. Je hebt natuurlijk de praktijk en de theorie. In de praktijk lukt het niet altijd om deze afspraak volledig na te komen. De afspraak blijft wel staan dat wij geen nazi-symboliek tolereren. We hebben geen beleid ten aanzien van nazi's die we kennen. Zolang men zich aan de afspraken houdt is het goed.

Alert!: Dat is een duidelijke afspraak. Er blijft natuurlijk wel een puntje van kritiek. Stel dat er een aantal naziskins aan je deur komen, vol met nazi-symboliek. De portier zegt dan dat men er met die symbolen niet in mag. De naziskins doen hun jas uit, en ze brengen deze naar de auto om vervolgens wel naar binnen te mogen. Met het uitdoen van de jassen is niet hun extreemrechtse gedachte verdwenen. Zou je dit dan kunnen zien als een doekje voor het bloeden?

René: Persoonlijk heb ik ze liever niet binnen. Ik heb liever allemaal lieve, aardige en intelligente mensen binnen. Maar hier houdt het beleid voor ons als muziekcentrum op. Als ik door de jaren heen de trammelant bij onze concerten bekijk, dan valt het allemaal wel mee. De mogelijkheid dat het mis gaat is altijd aanwezig als je grote groepen mensen binnen hebt die alcohol nuttigen en waar subculturen elkaar kruisen. Met kleine groepjes mensen heb je vaak minder problemen.

Alert!: Het beleid van De Baroeg is duidelijk: nazi bands krijgen geen podium. Hoe gaan jullie om met het grijze gebied: bands die niet extreemrechts zijn maar waarvan de individuele leden wel?

René: Persoonlijk vind ik het erg zielig dat sommige mensen zo denken. Maar het maakt mij niet zoveel uit als deze band op het podium staat. We hebben hier zat metalbands gehad waarvan de leden extreemrechtse ideeën hadden. Zolang zij het niet uitdragen is het geen probleem.

Dit interview was de eerste in een serie over omgang met extreemrechtse jongeren, in dit geval ging het over beleid betreffende een muziekpodium. De kwestie blijdt ons inziens actueel omdat de subcultuur van extreemrechts groeit en er steeds meer jongerencentra en poppodia zich afvragen hoe hiermee om te gaan. Heb je zelf ervaringen hiermee of ken je mensen die in het jongerenwerk actief zijn, neem dan even contact op met de redactie. Het lijkt ons uiterst noodzakelijk om ervaringen uit te wisselen en daarvan te leren.

Noten:
1): Exploited is een oude engelse punkband die lichtelijk omstreden is geweest. De zanger zou een vriend zijn geweest van wijlen Ian Stuart Donaldson, ex-bandlid van Skrewdriver.
2) GBH is een oude engelse punkband die geen sterke politieke teksten heeft.
3) The Business is een oude engelse Oi!-band die en duidelijk standpunt inneemt tegen extreemrechts. Tijdens een tour in de V.S. werd de band lastiggevallen door Hammerskins. Deze waren het niet eens met het antiracisme-standpunt van de band.
4) Condemned 84 is een oude engelse Oi!-band die in zich beweegt in het schemergebied tussen rechts en extreemrechts.
5) De Baroeg had bij de ingang een poster opgehangen met deze mededeling en medewerkers deelden flyers uit met dezelfde waarschuwing.