Bestrijding van extreemrechts en de vrijheid van meningsuiting (deel 3)

Redactie

Ondanks dat het kledingmerk Lonsdale sponsor is van het 'Racism Beat it Festival' wordt het merk door de media steeds vaker in verband gebracht met rechtsextremisme. Scholieren die het kledingmerk dragen worden daarnaast vaker geconfronteerd met een verbod op het dragen van Lonsdale-kleding. Diverse scholengemeenschappen zijn tot een zogeheten Lonsdale-verbod overgegaan, dit tot grote ergernis van de leerlingen.

Scholengemeenschap Thamen in Uithoorn heeft zelfs een leerling geschorst, nadat hij het Lonsdale-verbod had genegeerd. Via de rechtbank heeft de leerling de schorsing ongedaan weten te maken. Volgens de rechtbank is de school gerechtigd om bepaalde eisen te stellen aan kleding, maar de rechtbank vond de manier van aanpak van de school niet kies. Daarnaast oordeelde de rechtbank dat het dragen van Lonsdale-kleding, in combinatie met een geschoren schedel, een bomberjas en zwarte kisten met witte veters gezien kan worden 'als een uiting van extreemrechtse opvattingen en of nazistische ideeën'. In navolging op de andere artikelenreeks in Alert!, waarin aandacht werd besteedt aan het spanningsveld tussen bestrijding van extreemrechts en meningsvrijheid, wordt in onderstaand artikel ingegaan op het kledingverbod.

Kledingverboden in Duitsland
In Duitsland is het fenomeen 'kleding-verbod' al langer bekend. Naziskins mogen bijvoorbeeld niet met een bomberjas en zwarte legerkisten met witte veters deelnemen aan nazi-demonstraties. (1) De bombers worden omgedraaid en de legerkisten worden thuisgelaten. Inmiddels is het in Duitsland zover dat rechters zich moeten gaan buigen of het dragen van witte veters nu wel of geen uiting is van rechtsextremisme. In nazi-kringen wordt het dragen van witte veters gezien als een uiting van sympathie voor fascisme en nationaal-socialisme. Dat dergelijke kledingverboden niet helpen blijkt uit de inventiviteit van de nazi's. Een nieuw verbod zorgt voor een nieuwe mode. Na het verbod op legerkistjes met witte veters, lopen de nazi's tegenwoordig op New Balance-gympies (waar de 'N' op de schoen als aanduiding voor 'Nazi' staat). Indien de Duitse staat met een verbod op New Balance-schoenen zou komen, dan zullen ze daar veel problemen mee krijgen. New Balance-sportschoenen worden namelijk door een zeer breed publiek gedragen. Carsten Pfohl, neonazi-watcher te Berlijn, is tegen het hanteren van een kledingverbod, want volgens hem verander je niets aan de jongeren als je hun jas of schoenen af pakt. 'Invloed op jongeren kan alleen maar worden uitgeoefend door inhoudelijk op hen in te gaan', aldus Pfohl.

Situatie in de jaren negentig
Enkele scholen in Nederland kent al langer een verbod op het dragen van bepaalde symboliek. In november 1995 zijn twee Haagse scholen overgegaan tot een verbod op het dragen van de Nederlandse vlag op bomberjassen. De schoolbesturen hebben hiertoe besloten nadat er een aantal incidenten heeft plaatsgevonden met skinheads van buiten de school. De skinheads zijn door Nederlandse leerlingen gevraagd voor ondersteuning, nadat zij ruzie hebben gekregen met scholieren met een andere huidskleur. De vorig jaar overleden CD-politicus Hans Janmaat, heeft naar aanleiding hiervan vragen gesteld aan de toenmalige staatssecretaris Netelenbos om het verbod voor het dragen van de Nederlandse vlag te veroordelen. In Netelenbos' antwoord wordt duidelijk dat er geen verbod komt op het dragen van nationalistische kleding zoals bomberjassen met Nederlandse vlaggetjes. Ook de Centrum Partij '86 laat van zich horen en zij organiseert op 23 november een demonstratie in Rotterdam tegen het verbod van de nationale driekleur. Op 3 februari 1996 organiseert de CD en de CP'86 een demonstratie in Rotterdam. De demonstratie is gericht tegen het verbod van een Rotterdamse school op het dragen van bomberjassen met Nederlandse vlaggetjes. De demonstratie wordt door de burgemeester van Rotterdam verboden. Er komen toch enkele tientallen extreemrechtse skinheads op de demonstratie af. De discussie over het wel of niet verbieden van Nederlandse vlaggetjes op bomberjassen bloed, met het verdwijnen van de Gabberscene, langzaam dood.

Situatie in 2003
Volgens de jongeren heeft Lonsdale een reputatie opgebouwd als sponsor van de kansarmen en het merk wordt volgens hen gedragen door liefhebbers van de housecultuur. Daarnaast verklaart de groep achter de ideeën te staan van 'Gabbers tegen racisme en fascisme'. Na de eerste weken van het verbod kloppen enkele scholieren bij het bestuur aan waarin zij ook om een kledingverbod van andere kledingsoorten vragen. Thönissen zegt uiterst voorzichtig te zijn met een dergelijk verbod. Het feit dat de dragers van de Lonsdale-kleding op het Eijkhagencollege zich ook agressief opstellen heeft bij het bestuur van de school de doorslag gegeven om tot het verbod over te gaan. Volgens Thönissen voelen de leerlingen zich minder bedreigd, maar hij erkent wel dat de ideeën van de jongeren uiteraard niet veranderd zijn. Thönissen: "Dat is dat een veel langer traject." Momenteel ligt er een concept klaar, die opgestuurd gaat worden naar de Commissie Gelijke Behandeling. De school pleit in deze brief voor de mogelijkheid om kleding te verbieden op grond van onveiligheid en agressief gedrag. Thönissen is optimistisch: "We hebben een goede kans van slagen om het verbod erdoor te krijgen, maar ik kan natuurlijk niet op de zaken vooruitlopen."

Hoe verder?
Het Eijkhagencollege in Landgraaf is niet de enige school die een Lonsdale-verbod heeft ingesteld. Ook uit Hellevoetsluis, Noordwijk, Alphen a/d Rijn, Middelburg, Enschede komen berichten over het instellen van een Lonsdale-verbod. Zoals de geschiedenis in Duitsland heeft geleerd is het instellen van een kledingverbod lariekoek, want de getroffen jongeren vinden wel andere wegen om uiting te geven aan hun ideeën. Volgens Ulli Jentsch, medewerker van het Antifascistisches Pressearchiv und Bildungszentrum te Berlijn, kan een staat een subcultuur niet verbieden. Momenteel heeft de CDA-minister voor Onderwijs, Maria van der Hoeven, gedragsregels opgesteld om scholen te ondersteunen bij het reguleren van de kledingvoorschriften. Scholen krijgen meer bevoegdheid om kledingvoorschriften te hanteren om de rust op school te handhaven. De vraag blijft aanwezig waar een kledingverbod toe leidt en hoe dit op gespannen voet staat met de vrijheid van meningsuiting. In het slot van deze artikelen reeks zal daar een beschouwend antwoord op komen.

Noot:
(1): Sinds een aantal jaar is er op diverse scholen in Duitsland een kledingverbod ingesteld, maar de meeste scholen doen er niet aan mee omdat ze bevreesd zijn voor een negatief effect. Een middelbare school in Sanitz heeft bijvoorbeeld wel een verbod doorgevoerd. Nadat twaalf scholieren met bomberjassen en militaire schoenen andere leerlingen intimideerden, stelde de directie een verbod in.