 | Extreemrechts en beeldvorming na Fortuyn |
Nikki Veenhuizen & Paul Frederickx
In het verleden werd extreemrechts in de media uitsluitend afgeschilderd als een stel gewelddadige, brallende malloten in camouflageoutfit. De enkeling die de Haagse of lokale politieke arena betrad ontbrak het aan charisma, of simpelweg aan motivatie om hun werk naar behoren uit te voeren. De vele schandalen over verduisterd partijgeld, drugs, alcohol, interne ruzies en gewelddadige acties deden de rest. Na de opkomst van Pim Fortuyn verdween het taboe op rechtse politiek. Eindelijk ontstond er aan de rechterzijde ruimte om zich openlijk te manifesteren en mee te doen aan het maatschappelijk debat. Het tij leek te keren voor extreemrechts in Nederland. Hoe gaat extreemrechts nu, ruim twee jaar na de moord op Fortuyn, om met deze ruimte, maar vooral, wat doet zij om deze ruimte te behouden? In onderstaand artikel werpen we een korte blik op de extreemrechtse partijen NieuwRechts, NVU, Nationale Alliantie en NNP en de organisatie Stormfront. We bekijken hoe zij omgaan met zaken als kadervorming, uitstraling, persbeleid en in hoeverre deze begrippen in de praktijk worden toegepast.
NieuwRechts
Als één van de weinige extreemrechtse organisaties voert NieuwRechts een serieus beleid als het gaat om de uitstraling naar buiten toe. Waar NieuwRechts leider (en ex-Leefbaar Rotterdam raadslid) Michiel Smit enige jaren terug nog regelmatig met kale kop, boots en Lonsdale-kleding werd gesignaleerd is deze vandaag de dag vervangen door een net pak, stropdas en een tandpasta-glimlach. Ook mag Michiel Smit graag pronken met zijn Fortuynistische achtergrond, in de hoop een gematigder imago uit te stralen. Bij demonstraties is het voor de aanhang verboden om met witte veters, keltenkruizen en andere extreemrechtse symbolen te lopen. Naar de media en de rest van de samenleving probeert de partij een imago te creëren van een nette, acceptabele rechtse volkspartij. Binnenskamers wordt hier allemaal wat minder zwaar aan getild. Enige tijd terug doken er op de weblog 'Geenstijl' foto's op van een zwaar bezopen Michiel Smit met een gigantische keltenkruisvlag pontificaal aan de muur, met op de achtergrond een Duitse legerhelm met een hakenkruis. Als één van de weinige extreemrechtse organisaties in Nederland lijkt NieuwRechts de 'frontstage-backstage' gedachte begrepen te hebben. Naar buiten toe wordt een gematigder beeld opgehangen dan er in werkelijkheid is. Dit om vervolging door justitie of negatieve artikelen in de media tegen te gaan. Ook heeft NieuwRechts een eigen denktank, de Van Oldenbarneveldt Denktank. Hiermee probeert zij traditionele extreemrechtse punten als bevolkingspolitiek en nationalisme van een intellectueel sausje te voorzien. Een ander kenmerkend punt van NieuwRechts is hun redelijk open wijze van organisatie en omgang met de media. De partij onderhoudt openlijk contact met het Vlaams Blok en ook bij partij uitstapjes mag de pers meereizen. Sinds een recente AFA-campagne tegen de partij, is de druk op de partij toegenomen en is de partij meer in een extreemrechts daglicht komen te staan. Sinds die tijd is de partij een stuk minder open.
Nationale Alliantie
Een schoolvoorbeeld van hoe het niet moet is de Nationale Alliantie. Deze recent opgerichte radicale NNP-afsplitsing lijkt het vooralsnog te druk te hebben met het opzetten en uitbouwen van hun partijstructuur om zich bezig te houden met de scholing van haar leden. Dit kwam op jammerlijke wijze naar voren bij een recente demonstratie in Utrecht tegen de Europese Unie. De demonstratie bestond voornamelijk uit Hooligans, Gabbers en Skinheads in bijbehorende kledij. De partij voerde bij deze demonstratie geen persbeleid, er werden geen folders aan omstanders -voor zover überhaupt al aanwezig- uitgedeeld. Wel droeg de partij een groot spandoek mee met hierop een afbeelding van een keltenkruis. Bij een recente demonstratie in Eindhoven bestond de aanhang opnieuw grotendeels uit Gabbers, Hooligans en aanverwanten. Een enkeling werd gesignaleerd met SS-symboliek. Op de internetpagina van de partij is niets te vinden van enig scholingsmateriaal of richtlijnen ten aanzien van een goedgekeurd nationalistisch leven. Wel schuift de partij in het spaarzame contact met de pers de 'nettere' leden zoals Jan Teijn en Hendrik Sybrandy naar voren. Bij demonstraties vallen beide partijleden meteen op omdat zij vaak als enige in pak lopen.
NVU
Op de website van de NVU is het "Richtsnoer van de politieke soldaat/ politiek activist" te vinden. Het is een leidraad voor het leven van de "nationale verzetsstrijder, wier strijd om te leven (..) steeds harder zal worden en in de toekomst nog meer offers (van ons) zal eisen dan op het ogenblik noodzakelijk is." Het richtsnoer heeft een uitgesproken militair karakter; voor de politiek soldaat is het altijd oorlog. In het kort komt het erop neer dat de politiek activist (van de NVU) dient te streven naar de volgende doelstellingen: economische onafhankelijkheid, de mogelijkheid tot zelfverdediging, de vorming van zijn "strijdgeest" door middel van boeken en tijdschriften (geen tv!), het spelen van een muziekinstrument, het stichten van een gezin of, wanneer de houvast van een groot gezin ontbreekt, het oprichten van een netwerk van kameraden. Volksdansen wordt aangemoedigd als zijnde een uiting van de Germaanse cultuur. Het spreekt voor zich dat de politiek soldaat ook het lichaam van een soldaat heeft: een gezonde geest in een gezond lichaam, klaar voor de strijd. Heel even stipt het richtsnoer een niet onbelangrijk punt aan: verschijnen in het openbaar. In de paragraaf "cultureel vlak" legt de schrijver uit dat men met een kaalgeschoren hoofd is overgeleverd aan de sensatiepers en dat men de bevolking eerder afschrikt dan voor de goede zaak kan winnen. Ook een uniform is uit den boze: schadelijk voor het imago en afschrikwekkend. Verder zijn oorringen, tatoeages en jeans ook taboe. In de paragraaf "politiek vlak " wordt dat nog eens herhaald: ieder schadelijk gedrag dient achterwege te blijven. Het goede voorbeeld dient mensen te overtuigen: elite, telkens voorbeeld, "kader", maar niet aanmatigend. In de dagelijkse praktijk probeert de partij dit toe te passen door het organiseren van kaderbijeenkomsten, probeert zij op een positieve manier in de media te komen en mag er bij demonstraties van de partij geen alcohol worden gedronken. Ondanks de goed bedoelde intenties blijft de partij een zwabberkoers varen. Naar buiten toe probeert zij gematigder over te komen en moeten alle activiteiten van de partij legaal zijn (consensuspolitiek). Tegelijkertijd moet zij rekening houden met haar radicale achterban. Wat betreft persbeleid is de NVU de meest strikte partij in Nederland. Enkel partijleider Kusters mag met de media praten. Een keer dat toenmalig NVU-leden Van Zon en Ritmeester (tegenwoordig Blood & Honour NL) bezopen tegen een camera schreeuwden dat ze een hekel aan buitenlanders hadden werden ze door Kusters tot de orde geroepen. Een ander voorbeeld was de NVU demonstratie in 2002. Onder het motto "Vrijheid van meningsuiting, ook voor volksnationalisten" demonstreerde een groepje Duitse en Nederlandse neonazi's door Rotterdam. Toen een cameraploeg van de EO op een groepje NVU'er afstapte met de vraag wat hun mening dan was moesten zij het antwoord schuldig blijven omdat ze van Kusters niet met de media mochten praten.
Stormfront Nederland
Het inmiddels ter ziele gegane Stormfront Nederland was een afsplitsing van de NVU. De splitsing was niet om ideologische redenen maar persoonlijke (ruzie). Wel was Stormfront veel minder gedisciplineerd dan de NVU en hadden ze duidelijk minder op met scholing en vorming, al zeiden ze zich wel te bekommeren om de associatie met "dronken skinheads die alles slopen". Om de Nederlandse bevolking er toch van te overtuigen dat Stormfront het beste met ze voor heeft, raadde de leiding haar leden aan zich tijdens demonstraties vreedzaam en defensief te gedragen en bovendien niet met gestrekte rechterarm, SS-runen of hakenkruisvlaggen rond te lopen. De verdere scholing dienden de leden op te pikken door vooral goed te luisteren naar de verhalen van oudere activisten. Verder adviseerde de leiding haar leden op wel heel knullige wijze om het in Nederland sluimerende racisme aan te wakkeren: als je bijvoorbeeld in de rij bij de kassa staat en er wordt een winkeldiefstal gepleegd dan word je aangeraden om luid door de winkel te roepen dat het wel weer zo'n neger zou zijn. Qua vorming kwam SFN niet verder dan het aanraden van de drie boeken: "Mein Kampf", "De protocollen van de wijzen van Zion", en het handboek van de NDSAP.Tot zover de theorie. De praktische uitvoering liet te wensen over. In de praktijk kwamen de leden niet verder dan alles doen wat hun leiding (die eerder was veroordeeld wegens meerdere bekladdingen van Joodse begraafplaatsen) ze uitdrukkelijk had verboden: Sieg-Heilend en dronken over straat waggelen, drugs gebruiken en onderlinge scheldtirades op het internet over wie er nu weer met zijn fikken aan de vrouw van een kameraad had gezeten. De leden en leiding van Stormfront Nederland werden al vrij snel door de rest van extreemrechts Nederland uitgekotst, al heeft één van hen inmiddels onderdak gevonden bij de NA.
NNP
De NNP kondigde begin 2004 op haar website een landelijke campagne aan met als onderwerp beeldvorming en imago. Voor de verdere ontwikkeling van de NNP is immers een juiste presentatie en profilering van wezenlijk belang. Van de vijf aangekondigde kader dagen zijn er maar liefst drie afgelast. Een aantal horecagelegenheden zegde na druk van AFA en andere antifascisten hun huurovereenkomst op. De rest van de bijeenkomsten ging niet door omdat een groot deel van het kader overstapte naar NieuwRechts en de Nationale Alliantie.
Samengevat kan worden gesteld dat extreemrechts het niet voor elkaar heeft gekregen de ruimte te benutten die na de opkomst van en moord op Fortuyn is ontstaan. Meerdere extreemrechtse partijen die zich probeerden te profileren als pro-Fortuyn kregen te maken met een morrende achterban. De NVU heeft onder leiding van partij leider Kusters wel het consensusbeleid ingevoerd. Dit houdt in dat alles wat de partij doet juridisch toelaatbaar moet zijn. Dus geen illegale demonstraties meer, geen strafbare uitlatingen meer in de media, etc. Door consequent alle demonstratieverboden bij de rechtbank aan te vechten (en door slechte juridische onderbouwing van de betrokken burgemeesters) is het Kusters gelukt om legaal te demonstreren. De meeste burgemeesters zien nu af van een demonstratieverbod voor extreemrechts, iets waar partijen als de Nationale Alliantie en de NNP ook van hebben geprofiteerd. Toch lukt het de NVU niet om de gehele achterban achter de consensuspolitiek te krijgen. Bij de enkele keren dat de media in de NVU is geïnteresseerd lijkt Kusters klem te zitten tussen het strafrecht en zijn radikale aanhang. Om toch beiden te vriend te houden beland de NVU in allerlei spagaten die bij andere organisaties enkel hoongelach opleveren. Ook (ex)partij kopstukken als Michael Krick en Joop Glimmerveen hebben openlijk de vloer aangeveegd met Kusters zwalkende partijlijn. De NNP is het nooit gelukt om een stevige partijstructuur van de grond te krijgen. De samenwerking met NieuwRechts liep uit op een fiasco. Waar de partijleiding hoopte mee te kunnen liften op het Fortuynistische imago van Nieuw Rechts werd het radicalere kader ontevreden en richtte de Nationale Alliantie op. Een gedeelte van de gematigde vleugel liep over naar het organisatorisch sterkere NieuwRechts, wat achterbleef was een partijbestuur zonder kader en een bedroevend laag ledenaantal.
NieuwRechts lijkt nog het meest geprofiteerd te hebben van de opkomst van Fortuyn. Niet in de laatste plaats omdat de partij al van begin af aan in het bezit was van een raadszetel in de Rotterdamse gemeenteraad, die Michiel Smit na de scheuring met Leefbaar Rotterdam met zich meenam. De recente AFA-campagne lijkt voor veel interne strubbelingen en stress te hebben gezorgd, waarbij de partij veel van haar openheid heeft opgegeven. Afhankelijk van hoe NieuwRechts met media en linkse actiegroepen als AFA zal omgaan, zal zij kunnen profiteren van haar Fortuynistische achtergrond.
Nikki Veenhuizen & Paul Frederickx zijn lid van AFA Nijmegen
