Constant Kusters

Constant Kusters als aanvoerder op demonstratie NVU, Apeldoorn 2007

Maar het is ook plausibel dat er andere oorzaken aan ten grondslag liggen. Jongeren die betrokken raken bij extreemrechtse organisaties doen dat namelijk zelden uit ideologische overwegingen, maar des te vaker vanwege persoonlijke omstandigheden. En de omstandigheden waarin de jonge Kusters in die periode verkeerde, gaven voldoende ruimte om een dergelijke stap te verklaren.

Weer terug naar de CD
Dit opmerkelijke gedrag leverde hem vreemd genoeg geen problemen binnen de partij op. Die problemen ontstonden echter wel na de langverwachte gemeenteraadsverkiezingen in 1994. Kusters werd inderdaad de lijsttrekker voor de CP'86 in Arnhem. Ondanks grote electorale successen voor zowel de CD als de CP'86 in tientallen gemeentes, behaalde de CP'86 in Arnhem geen enkele zetel.

CD'er Henny Selhorst en Constant Kusters (rechts)

De samenwerking met Selhorst boterde echter niet en Selhorst werd bovendien gearresteerd met een pakketje drugs in zijn bezit. Kusters verliet de CD vervolgens weer om daarmee politiek dakloos te worden. Pogingen om weer in de CP'86 terug te keren mislukten.

Groepje Kusters op weg naar alweer een rechtszaak. Links met helmen Eite Homan, daarnaast Martijn Freling en rechts met camouflagejas Constant Kusters, Arnhem 1995

Via JFN'94 en FAP naar NVU
In de periode daarna richtte Kusters vervolgens twee clubjes op: Het Jongeren Front Nederland '94 (JFN'94, een verwijzing naar de opgeheven neonaziorganisatie JFN) en de Fundamentalistische Arbeiders Partij (FAP, een verwijzing naar de verboden Duitse Freiheitlicher Arbeiter Partei). Beide clubjes zouden het vermelden niet waard zijn geweest als ze niet het vehikel waren geweest voor twee nieuwe ontwikkelingen. Kusters probeerde met deze organisaties de aandacht te trekken van een groep actieve neonazi's in Nederland. Die bevonden zich deels in de CP'86 (gegroepeerd rond het Rotterdamse raadslid Martijn Freling) en deels in het Aktiefront Nationale Socialisten (ANS) onder leiding van Eite Homan. Daarnaast lonkte Kusters ook naar Duitse neonazi's voor het organiseren en ondersteunen van zijn politieke activiteiten.
Beide initiatieven slaagden tot op zekere hoogte. Kusters wist zich vanaf deze periode verzekerd van interesse en steun vanuit het neonazicircuit in Nederland en van een zeer actieve groep neonazi's in Nordrhein-Westfalen. In samenwerking met deze groepen organiseerde Kusters in de jaren daarna een hele reeks aan acties en demonstraties.
Aanvankelijk deed hij dat onder de vlag van de twee al genoemde clubjes. Maar in 1996 stapten Kusters en Eite Homan naar de net gepensioneerde Joop Glimmerveen. Glimmerveen was leider van de comateuse Nederlandse Volks-Unie (NVU). Kusters en Homan vroegen hem of die partij niet opnieuw leven in kon worden geblazen en Glimmerveen stemde daarmee in. De NVU zou zich in de laatste jaren van de eeuw vooral manifesteren in een reeks aan illegale demonstraties. Verder waren er enkele bijeenkomsten die vooral opvielen door doodsbedreigingen, verheerlijking van terrorisme en andere radicale uitlatingen. En als laatste natuurlijk een flink aantal geweldsincidenten en bijbehorende arrestaties en processen. De NVU groeide ondertussen langzaam, vooral na heftige ruzies binnen de concurrerende CP'86, die scheurde en verboden werd.

Aan het hoofd van de 'treurmars' voor de zwarte weduwe Rost van Tonningen, Rheden 2007

Vrijheid en straf
Tegelijkertijd werd hij echter geconfronteerd met aanzienlijk slechter nieuws. De reeks aan geweldsincidenten in de jaren negentig had hem even zovele veroordelingen opgeleverd. Die had hij vaak tot bij de Hoge Raad aangevochten, maar inmiddels waren de meeste procedures afgelopen en moest Kusters de gevangenis in voor een half jaar. Hij meldde zich braaf, zodat hij die straf onder een relatief mild regime uit kon zitten. Desondanks viel die periode hem erg zwaar. Hij trok daar in die zin lering uit, dat hij er vanaf dat moment voor probeerde te waken om nogmaals tot een celstraf veroordeeld te worden. (1)
Beide ontwikkelingen (de bevochten demonstratievrijheid voor de NVU en zijn gevangenistijd) zorgden voor een aanpassing van de politieke koers van de NVU. Voortaan moest de partij van Kusters binnen de regels van de strafwet blijven. Demonstraties zouden netjes worden aangevraagd, gewelddadige acties werden niet meer getolereerd en ook de discriminatieverboden zouden worden gerespecteerd. Kusters noemde dit de 'consensuskoers'.
Niet iedereen was echter blij met deze brave en weinig revolutionaire plannen. Om te beginnen stapte Joop Glimmerveen uit de partij. Maar ook de neonazi-achterban moest hier niets van hebben, protesteerde luidruchtig en verliet deels de partij.
Kusters was dus genoodzaakt om wat water bij de wijn te doen, zonder zijn nieuwe koers en zichzelf in gevaar te brengen. Dat deed hij door de radicalen te paaien met interessante demonstratiethema's. Niet iets braafs als "Vrijheid van Meningsuiting, ook voor Nationalisten", maar thema's waar de neonazi's, weliswaar in bedekte termen, hun antisemitische boodschap konden laten horen: "Solidariteit met Iran" bijvoorbeeld.
Deze 'consensuskoers-plus' heeft de partij sindsdien een redelijke stabiliteit opgeleverd. Kusters zorgt voor een aantal legale demonstraties per jaar, waar zijn eigen aanhang en de radicalere neonazi-groepen zich in kunnen vinden. Zowel de partij als de demonstraties groeien of slinken niet opvallend in omvang, Kusters blijft buiten het gevang en mag zich inmiddels al bijna 8 jaar partijvoorzitter noemen.

Ideologie
Waar hij de positie als partijvoorzitter aan te danken heeft is ondertussen een grote vraag. Je zou verwachten dat iemand die een politieke organisatie leidt een duidelijke politieke signatuur heeft. Helemaal als het zo iemand lukt om een scala aan nazistische scherpslijpers achter zich te scharen.
Een goed voorbeeld van Kusters niet-bestaande politieke ideologie is zijn omgang met thema's als antisemitisme versus moslimhaat en het succes van Geert Wilders. Dat levert af en toe even lachwekkende als tenenkrommende toestanden op.
Deze zwalkende koers bracht Kusters enkele jaren geleden zelfs in flinke problemen. Hij werkte mee aan een televisieportret van zichzelf, gemaakt door Catherine Keyl. Tijdens de opnames gaf Keyl aan van joodse afkomst te zijn. Desondanks nam Kusters haar mee naar een Duitse nazi-demonstratie, om zichzelf door haar te laten filmen en ging daar bijzonder amicaal met haar om. Weinig neonazi's konden daar de humor van inzien, een Jodin op hun demonstratie. Volgens Glimmerveen leverde dat hem een laatste waarschuwing op van zijn Duitse geestverwanten. (3)

Briefje van Kusters over Ronald van der Wal aan Kafka. Kusters geeft het adres en telefoonnummer van Van der Wal door en waar hij werkt.

Ruzies en Affaires
Dat Kusters zijn leiderschap niet te danken heeft aan zijn politieke visie mag aan de hand van dit voorbeeld duidelijk zijn. De vraag wat hem wel aan die positie helpt is daarmee echter nog niet beantwoord. Enig organisatorisch talent moet hij wel hebben. Hij organiseert immers 4 a 5 demonstraties per jaar en zo nu en dan een partijbijeenkomst. Maar gezien de tijd die hij daarvoor heeft (Kusters leefde tot voor kort jarenlang van een bijstandsuitkering) zou het knap zijn wanneer hij dat niet voor elkaar zou krijgen.
Wat waarschijnlijker lijkt is dat hij zichzelf vooral naar boven weet te werken door middel van een niets ontziend spel van aantrekken en afstoten van mensen die hij nodig denkt te hebben of denkt te kunnen missen. Eerder is al beschreven hoe hij bijvoorbeeld, door een concessie op het gebied van demonstratiethema's de radicale partijvleugel binnenboord hield. Veelzeggender zijn echter de afrekeningen van Kusters.
Met enige regelmaat probeert Kusters hem onwelgevallige activisten uit het extreemrechtse landschap een loer te draaien. Dat doet hij op verschillende manieren. Een bekende manier is het lekken van gevoelige informatie naar pers of politieke tegenstanders. Een voorbeeld daarvan is Ronald van der Wal. Van der Wal is sinds jaren actief binnen extreemrechts en was samen met Kusters lid van de CP'86. Het boterde echter niet tussen de twee en Kusters stuurde vervolgens een briefje met informatie en een foto naar Kafka, in de hoop op deze manier Van der Wal een hak te zetten (zie illustratie).

Nog een hooglopende ruzie vond plaats tussen Kusters en Virginia Kapic. Kusters en Kapic hadden kortstondig een relatie, maar dat mondde al snel uit in onmin. Kusters lekte daarop informatie over Kapic. Kapic bleek echter minstens zo bot en achterbaks en gooide allerhande informatie over Kusters op internet. Die strijd zette zich vervolgens geruime tijd voort en werd zelfs een strijd tussen de NVU en de nieuwe partij van Kapic, de National Alliantie.
Een laatste voorbeeld betreft een opmerkelijke actie bij een extreemrechts concert. De opbrengst van dat concert zou ten goede komen aan Voorpost, een organisatie die Kusters niet erg waardeert. Een aanwezig NVU-lid werd betrapt op diefstal van drankmuntjes, die ze vervolgens doorverkocht ten behoeve van haar eigen portemonnee. Kusters sprak vervolgens openlijk zijn waardering uit voor deze actie.
Dergelijke acties maken hem vanzelfsprekend niet geliefd bij zijn slachtoffers. Maar op deze manier kan hij zich wel ontdoen van lastige criticasters. Tegelijkertijd laat hij op deze manier ook merken wat er met je kan gebeuren als je Kusters tegen je krijgt: dan komen tal van gegevens bij tegenstanders of op internet terecht.

De aanhang van Kusters en de NVU blijft op deze manier natuurlijk wel beperkt. Maar de eerste prioriteit voor Kusters, het partijleiderschap, is in ieder geval onbedreigd. Glimmerveen verwoordde dat ooit als "Er is een verschil tussen leiding geven en de baas spelen. Constant speelt de baas." Maar Kusters zelf schreef het in 1991 eigenlijk ook al in de brief aan Wim Beaux: "Ondergetekende wenst U reeds in dit stadium te kennen te geven er weinig voor te voelen de rode loper uit te leggen voor een ander."