Hoe Groen is Bruin? Mathijs van de Sande Adelaar met swastika, zwaard en korenaar staat symbool voor 'Blut & Boden' in de boerenadel     'Groen beleid' in het Derde Rijk Een ander centraal figuur in deze vermeende 'groene vleugel' was Alwin Seifert, die de -juridisch overigens volledig onbetekenende- titel 'Rijkslandschapsadvocaat' droeg. Seifert behartigde de belangen van het (natuur)landschap bij diverse bouwprojecten binnen het Derde Rijk en wist menig bouwproces te frustreren. (15) Dat zijn ecologische doelen hand in hand gingen met een bekrompen nationalisme, uit zich bijvoorbeeld in zijn weerstand tegen het gebruik van niet-inheemse plantsoorten in zijn landschapsontwerpen: de bosranden langs snelwegen moesten in de eerste plaats Duits zijn, en een zeker 'originaliteit' in het landschap herstellen. (16) Een opvallend voorbeeld van 'groen' nazi-beleid is de afkondiging van de 'Reichsnaturschutzgesetz', in 1935. Deze wet was op dat moment de meest vooruitstrevende natuurbeschermingswet in Europa. Ook kondigde het nazi-regime in 1934 nieuwe wetgevingen voor de bosbouwindustrie af op basis van de zogenaamde 'Dauerwald doctrine', welke enerzijds op maximalisatie in de houtproductie, anderzijds op behoud en ontwikkeling van beboste gebieden geconcentreerd was. Volgens het Dauerwald- principe dient het bos als een 'organisme' op zichzelf te worden beheerd, in plaats van alleen de bomen die er deel van uitmaken, met als doel een meer biodiverse boscultuur te ontwikkelen die een grotere ecologische alsook economische stabiliteit in de bosbouwindustrie waarborgt. (17) In al deze gevallen van vermeend 'groen' beleid of pogingen daartoe geldt echter, dat ze vroeg na de vestiging van het nazi-regime al snel door (het belang van) de oorlog van de politieke agenda verdreven werden. Na de oorlog Groep gele Lariksbomen tussen dennebomen, aangepland in de vorm van een swastika     Hoe groen is bruin? Voor zover binnen het nationaal-socialisme sprake is van een niet-instrumentele waardering van de natuur, vindt deze wel degelijk plaats op grond van relationele eigenschappen van deze natuur, namelijk op grond van het idee dat een landschap, de natuur, of bodem Duits of Germaans is, of anders gesteld, het idee dat het in een nauwe verbondenheid verkeert met een volk. Zoals diverse historici met betrekking tot de Bloed en Bodem ideologie benadrukken, is het niet de bodem die hier centraal staat, maar het bloed (23): de eerste vervult voornamelijk een faciliterende rol ten behoeve van de laatste, en voor zover deze rol in een aantal gevallen als minder instrumenteel kan worden opgevat, is het in ieder geval de relatie met het ras en volk, de wederzijds vormende verhouding van landschap en bevolking, die feitelijk gewaardeerd wordt, en niet het landschap op zichzelf. Het belang van een oorspronkelijk landschap werd zodoende ook door het nazi-regime uitsluitend erkend, zolang het 'Germaans' landschap betrof, getuige de wijze waarop de nazi's veroverde gebieden in Oost-Europa -in het kader van een 'Germanisering' van het landschap- zonder blikken of blozen op de schop namen. (24) Bovendien vervult de natuur of het natuurlijke binnen de nationaal-socialistische ideologie voornamelijk een symbolische functie. Moeilijk te bevatten principes, als 'Volk', 'ras' of 'natie' krijgen betekenis zodra ze geprojecteerd kunnen worden op een tastbaar en herkenbaar begrip, zodra ze belichaamd kunnen worden door het bos naast het huis, de bomen in de tuin, door een karakteristiek landschap dat, zoals ieder landschap, uniek is. Minder als vanzelfsprekend te beschouwen waarden, zoals vruchtbaarheid en strijdvaardigheid, kunnen met een verwijzing naar de identificatie met de natuur als vanzelfsprekend worden gepresenteerd, en krijgen zo het acceptabele karakter, dat noodzakelijk is deze aan een bevolking op te kunnen dringen. Daar waar wellicht van een instrumentele natuurwaarde geen sprake kan zijn, is het in ieder geval die waardering op zichzelf, welke een instrumentele functie vervult: binnen het nationaal-socialisme vervult de natuurwaarde de belangrijke ideologische functie, andere, moeilijk vatbare ideologische elementen betekenis en invulling te geven. Het nationaal-socialisme kan hierom niet als 'groene' ideologie beschouwd worden, al willen en wilden sommige (neo)nazi's het tegendeel doen geloven. Uiteindelijk staat het 'volk' of 'ras' centraal in de nazi-ideologie, en staat alles ten dienste hiervan. De erkenning van een symbolische of instrumentele waarde van de natuur, maakt een ideologie zeker nog niet 'groen'. Oppervlakkig manifesteren enkele hoofdelementen van het nationaal-socialisme zich wellicht deels in een thematiek die we tegenwoordig misschien 'groen' zouden noemen; het fundament onder dat oppervlak blijkt daarentegen diepbruin te zijn. Noten: (1) M Kerres, 'Rechts kaapt thema groen: conservatieve partijen in Europa hebben het milieu ontdekt.', NRC Next, 14 dec. 2007, p 10 (4) G Mosse, The Crisis of German Ideology, Intellectual Origins of the Third Reich, New York 1964,, pp 13-17 (5) Mosse, The Crisis of German Ideology, p 5 (6) Mosse, The Crisis of German Ideology, p 104 (7) Bramwell, Blood and Soil, p 75-78 (8) Bramwell, Blood and Soil, p 6 (9) Staudenmaier, 'Fascist Ideology: The 'Green Wing" p18 (11) o.a. Bramwell's these : Bramwell, Blood and Soil, pp 171-180 (13) Bramwell, Blood and Soil, pp 174-180 (16) T. Zeller, 'Molding the Landscape', p 159 (18) www.groenrechts.be (19) www.nazi.org (20) www.nvu.info/vpp.html (21) Zie voor verschillende interpretaties van de 'intrinsieke natuurwaarde' o.a.: J. O'Neill, 'The Varieties of Intrinsic Value', in: Environmental Ethics, An Anthology, ed. A Light, H Rolston, Malden(USA)/Oxford, 2007, pp 131-142 (22) M Imort, "Eternal Forest-Eternal Volk", pp 50-57 (uit: Alert!, nummer 4, december 2009. Alert! is een uitgave van de Anti-Fascistische Actie Nederland - AFA)