Wat kun je verwachten van de staat op straat?

AFA Landelijk Secretariaat

Met deze keer: Vrijheid van meningsuiting versus belediging.

Geert Wilders is er het boegbeeld van: je moet alles kunnen zeggen. In de wet is dit niet zo, bepaalde uitingen kunnen bestraft worden. Maar hoe ver kun je gaan? Wat mag je bijvoorbeeld roepen tegen een agent?

Vrijheid van meningsuiting
De vrijheid van meningsuiting wordt beschermd in zowel de Grondwet als in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Je hebt het recht om je gedachten en gevoelens vrij te uiten zonder inmenging van de staat. Echter worden er in beide artikelen uitzonderingen gegeven voor eigen verantwoordelijkheid volgens de wet. In het kader van bescherming van groepen of in het belang van de openbare orde of de nationale veiligheid (1) mag de vrijheid van meningsuiting beperkt worden. Zo zijn er wetten opgesteld die belediging strafbaar maken.

Belediging
Belediging wordt omschreven als iemand 'aantasten in zijn eer of goede naam'. Nu is dat een ruim begrip en er bestaat dan ook veel jurisprudentie over wat beledigend is en wat niet. Wat gezien wordt als beledigend hangt af van de betekenis van je uiting, het is dan niet van belang of je ook de bedoeling had om iemand te beledigen. Uit de woorden of de handeling zelf (middelvinger opsteken, spugen) wordt het beledigende karakter afgeleid. Creatief schelden (Kraai! Ouwe zeekomkommer!) blijft vaak onbestraft omdat de context van de uitlating niet wordt meegenomen.

Degene die zich beledigd zou voelen door je uiting moet trouwens wel aangifte doen en een klacht indienen, anders wordt er niet tot vervolging overgegaan. Overigens is er nog een reden waarom een op zichzelf beledigende uitlating ongestraft kan blijven; er is een uitzondering voor kritiek in het kader van openbaar belang. Zo was de Reisbureau-Rita poster een aanklacht in het kader van het openbaar belang en kon daarmee niet strafbaar zijn (2). Je kunt hier echter niet te ver mee gaan; als er toch een bedoeling is om iemand meer te kwetsen dan 'nodig', dan gaat de vlieger niet op.

Wilders mag trouwens meer dan de gemiddelde burger. Er is namelijk een wet die vervolging van uitlatingen door Tweede Kamerleden tijdens hun werk verbiedt. Daarom kunnen zijn discriminerende en racistische uitlatingen alleen aangepakt worden als hij die doet in bijvoorbeeld interviews in de krant. Janmaat werd in de jaren negentig ook alleen vervolgd voor uitlatingen buiten de Tweede Kamer om.

Belediging van ambtenaar in functie

Dat zinnen startend met 'ik vind....' in het kader van vrijheid van meningsuiting straffeloos kunnen blijven is een fabeltje. Zelfs opmerkingen over het handelen van de agent waarin enige minachting besloten zit, kunnen strafbaar zijn. Ook als je puur scheld uit frustratie of pijn is dat niet altijd een straffeloos excuus. De 'creatieve scheldpartij' waar ik het eerder over had lijkt de beste optie.

Uit sommige hoeken komt voorzichtig de stem op dat de politie zich niet zo moet aanstellen en wat beter tegen een stootje moet kunnen. Ze jagen immers elke dag wel wat mensen tegen zich in het harnas en het zou vreemd zijn als iedereen zich maar gedwee zou af laten voeren naar het cachot. Echter is met deze gedachtegang genadeloos korte metten gemaakt door de Hoge Raad: politiemensen dienen extra beschermt te worden vanwege hun openbare functie. Burgers moeten zich inhouden.