Grijze Wolven in Twente (deel 2)

Harold de Goede

Rectificatie (24 juni 2004)

In diverse publicaties van Alert! is aandacht besteed aan de Grijze Wolvenorganisatie Turkse Federatie Nederland (TFN), de mantelorganisatie van de Turkse extreemnationalistische politieke partij Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) uit Turkije. In Twente zijn drie afdelingen van de TFN actief, in Enschede, Almelo en Hengelo. De Enschedese afdeling, de Turkse Culturele Vereniging Enschede, is actief sinds mei 1982. Almelo kende in het verleden al een traditie van Grijze Wolvenactivisme (zie Alert! nr 1, zomer 2000) (1) en sinds juli 1997 is er een officiële stichting opgericht onder de naam Turkse Culturele Educatieve Stichting Almelo. Hengelo heeft eind jaren zeventig een kern van Grijze Wolven gekend maar men heeft zich nauwelijks geprofileerd. In januari 1999 circuleren de eerste geruchten over Grijze Wolven in Hengelo, als blijkt dat er een nieuwe Turkse Culturele Vereniging is opgericht. Alle drie de organisaties hebben nauwe contacten met elkaar waardoor zich in Twente een behoorlijk groot netwerk van extreemrechtse Turken aan het ontwikkelen is.

Turkse Culturele Vereniging Hengelo
De Turkse Culturele Vereniging Hengelo (TCVH) is op 28 januari 1999 opgericht. Enkele anonieme bronnen bevestigden toen al dat het om een nieuwe organisatie van Grijze Wolven zou gaan maar harde bewijzen bleven echter achterwege. Bij de oprichting van de vereniging is echter wel een opvallend persoon betrokken: Mahmut Mun. De horeca-ondernemer Mun zat voorheen in de (soft) drugshandel en hij was tot april 1989 eigenaar van coffeeshop 'Happy Days' in Hengelo. Vanaf 1999 leidt de vereniging een bestaan in de luwte (bijeenkomsten zijn niet zichtbaar aangekondigd en de media heeft geen lucht van de vereniging gekregen). De TCVH dient pas op 18 februari 2002 haar eerste subsidieaanvraag in voor het organiseren van haar activiteiten. In het subsidieverzoek staat vaag omschreven waarvoor de vereniging financiële ondersteuning wil: "Wij organiseren sociale en culturele activiteiten om de samenleving positief te beïnvloeden. Waar wij voornamelijk onze aandacht aan besteden zijn de jongeren. Met hun opleidingen, opvoeding en sociale contacten." De gemeente Hengelo heeft diverse malen getracht om duidelijkheid te krijgen over de activiteiten, maar de vereniging bleef in gebreke. Ook tijdens gesprekken tussen de TCVH en de gemeente kan de TCVH geen overtuigende redenen aanhalen waarom zij in aanmerking zouden komen voor subsidie. De gemeente wijst uiteindelijk het subsidieverzoek af en zij komt tot de conclusie dat TCVH zich aan moet sluiten bij de reeds bestaande organisaties. Tot op heden heeft de TCVH op geen enkele beslissing van de gemeente gereageerd.
In februari 2003 organiseert de TCVH een feest in het Hengelose theatergebouw en er komen circa 350 deelnemers op het feest af. Ook de imam van de Hengelose Ayasofya moskee in Hengelo, Ibrahim Ethem Öztürk, is aanwezig. In zijn toespraak geeft hij de extreemrechtse Turken een steuntje in de rug. "Dit soort bijeenkomsten bevorderen de morele ontwikkeling van de mensen. Daarnaast zijn dit soort bijeenkomsten goed voor de culturele bekendheid zodat onze cultuur in stand blijft", aldus de imam. De imam is al vaker gesignaleerd op bijeenkomsten van Grijze Wolven, waaronder een bijeenkomst van de TCE in Almelo. Wat subsidies betreft blijft de TCVH op de achtergrond, zij heeft in haar bestaan dus slechts één subsidieverzoek ingediend bij de gemeente Hengelo. De TCVH organiseert daarnaast wel bijeenkomsten maar hoe deze gefinancierd worden is onbekend. Wat wel bekend is, is dat de TCVH haar activiteiten organiseert onder de vlag van de TFN. Het ledenbestand van de TCVH is inmiddels uitgegroeid tot 106 mensen.

Turkse Culturele Educatieve Stichting
In april 1995 komt in Almelo een groep Turkse jongeren bij elkaar om een vereniging op te richten, de bijeenkomst is georganiseerd onder het toeziend oog van de TFN. Een niet met name genoemde woordvoerder van de Turkse Federatie houdt een toespraak waarin hij mensen aanmoedigt om verenigingen en stichtingen in Nederland op te richten van mensen die zich verbonden voelen met hun godsdienst, taal en land. Op 13 juli 1995 vindt de oprichting van de Turkse Culturele Educatieve Stichting Almelo plaats. De stichting stelt zich als doel om de positie van Turken in Almelo te verbeteren en de integratie zo optimaal mogelijk te realiseren. Daarnaast wil de stichting de eenheid onder Turken bevorderen en bewaren. Net zoals bij de TCVH doen ook bij de oprichting van de TCE geruchten de ronde over de sympathieën van de TCE voor de Grijze Wolven. Het ontbreken van harde bewijzen heeft de affaire naar de achtergrond geschoven. In 2000 wordt het balletje echter verder aan het rollen gebracht en de stichting wordt voor de eerste keer openlijk in dagblad Tubantia in verband gebracht met haar extreemrechtse connecties. Het bestuur ontkend in alle toonaarden iets met extreemrechts van doen te hebben. Haar eerste reactie op de beschuldiging is dat zij niet aan politiek doet en zij via een notaris de ontkenning wil vast laten leggen. Een jongerenwerker kent de geruchten en hij constateert dat de TCE vasthoudend achter de Turkse cultuur staat. Hij zegt nog geen harde bewijzen te hebben gezien dat het daadwerkelijk om een Grijze Wolvenorganisatie gaat. Daarnaast zou hij de organisatie hebben aangesproken op de vermeende contacten met de Grijze Wolven, waarop het bestuur ontkennend geantwoord heeft. "Er hangen wel vlaggen met halve maantjes, maar dat is hun geschiedenis en ik kan dat wel begrijpen", aldus de jongerenwerker. Oud-bestuurslid Mesut Gunes van de TCE ontkent ook in alle toonaarden de betrokkenheid van de TCE met de Grijze Wolven. Hij erkent wel dat de Turkse cultuur en Turkije ('ons vaderland') voor de TCE belangrijk is. Wanneer de TCE problemen krijgt met haar pand aan de Goossenmaatsweg in Almelo, men onderhoudt daar een illegale kantine en ontmoetingsplaats, vraagt zij de gemeente Almelo om een nieuwe ontmoetingsruimte. De gemeente Almelo weigert echter haar medewerking te verlenen omdat zij van mening is dat de TCE niets toevoegt aan het reeds bestaande scala aan activiteiten van Turkse zelforganisaties in Almelo. De gemeente Almelo adviseert de TCE om samen te werken met andere organisaties maar de TCE ziet dat niet zitten. Volgens Gunes wil de TCE niet met andere organisaties samenwerken omdat die organisaties niets voor jongeren organiseren. De TCE gooit het over een andere boeg en zij zegt dat de gemeente haar discrimineert vanwege de geruchten omtrent de extreemrechtse sympathieën. Zij dient een klacht in bij het Anti Discriminatiebureau Oost, die een onderzoek instelt. De gemeente stelt zich echter op het punt dat het Almelose beleid er op gericht is om te integreren en dat een apart gebouw voor één organisatie niet binnen het integratiebeleid valt. Uiteindelijk krijgt de TCE een nieuw pand ter beschikking en wordt ze ondergebracht in hetzelfde pand waar ook de Turkse Democratische Arbeiders zijn gehuisvest. Met het betrekken van de nieuwe huisvesting wordt het onderzoek van het ADB-Oost gesloten. De democratische arbeiders zijn niet blij met de Grijze Wolven, maar de TCE ziet het wel zitten. Nilgun Özey, voorzitter van de vrouwenafdeling van de TCE, wil de politieke verschillen tussen de democratische Turken en de TCE achterwege laten en ze wil zich inzetten voor Turkse jongeren en hun behoeften in Almelo. Zij benadrukt dat de TCE zich niet met politiek inlaat. Echter, een anonieme tip van een gemeenteambtenaar bevestigt het tegendeel. De gemeenteambtenaar verklaart dat de TCE wel degelijk politieke idealen heeft. De TCE blijkt te werken onder de vlag van de TFN en het bestuur van de TCE heeft dat al diverse keren bevestigd. Op een foto in de Turkse krant Türkiye staan diverse leden van de TCE afgebeeld met een foto van de overleden Grijze Wolvenleider Alparslan Türkes op de achtergrond.
De bijeenkomsten van de TCE worden bezocht door vertegenwoordigers van andere Grijze Wolvenorganisaties uit Twente en andere delen van Nederland. Zo zijn op een bijeenkomst in februari 2002 in Almelo afgevaardigden gezien van de TFN, TCVE, TCVH en de Turkse Culturele Vereniging Maassluis. Het congres wordt geopend met voorlezing uit de koran en het zingen van het volkslied van Turkije. Op 27 april 2002 organiseert de TCE in samenwerking met de TCVH en de TCVE een 'nationaal kinderfeest' in Almelo waar circa 1000 mensen op af komen. Voorzitter Soner Özey zegt tegenover een journalist niet telefonisch te willen ingaan op de beschuldigingen van extreemrechtse sympathieën, want, zo zegt hij, "alles wat ik zeg kan de stichting schade berokkenen". In februari 2003 organiseert de TCE een feest waar circa 300 mensen op af komen. Het feest staat in het teken van de jarige, Almelose troubadour Ömer Kadan. De blinde muzikant is een graag geziene gast op bijeenkomsten van de TFN en de bij haar aangesloten Grijze Wolvenorganisaties. Tijdens de bijeenkomst houdt de voorzitter van de TFN, Ismet Harmankaya, een toespraak waarin hij de eenheid onder de Turken benadrukt. Harmankaya: "Onze eenheid stralen jullie op deze avonden het mooist uit. Laat deze eenheid niet los en laat de liefde in je hart nooit verdwijnen". De TCE heeft geen vaste subsidie-relatie met de gemeente Almelo. De gemeente heeft in 2002 echter wel een eenmalige subsidie van 1.150 euro gegeven om een voorlichtingsbijeenkomst te organiseren. De gemeente is niet van plan om de subsidierelatie uit te bouwen omdat zij alleen nog zaken doet met de reeds bestaande organisaties. De TCE heeft niets nieuws te bieden aan de Turkse bevolking en hen wordt te kennen gegeven om zich aan te sluiten bij een van de andere Turkse zelforganisaties die al geruime tijd subsidies krijgen. De TCE telt inmiddels rond de 200 leden, voornamelijk jongeren. Volgens opgave van de stichting bereikt men circa 875 Turken in Almelo en men heeft zich langzaam maar zeker genesteld in de Almelose samenleving. Almelose instanties, zoals de politie en Stichting Netwerk, zijn lovend over de aanpak van de TCE. Zo constateerde de politie tijdens een crisis in de kringen van de TCE dat een aantal 'probleemjongeren in de Almelose binnenstad zich weer manifesteerden'. De jongeren waren volgens de politie afkomstig uit de gesloten panden aan de Goossenmaatsweg en het buurtcentrum Molenbroek in Almelo. Nu de TCE een vaste plek heeft gekregen verdwijnen de probleemjongeren uit de Almelose binnenstad.

De Turkse Culturele Vereniging Enschede
De TCVE bestaat sinds 10 mei 1982 en al die jaren is de vereniging nauwelijks tot niet in het nieuws geweest. Bij het uitgeven van het boek van de schrijvers Stella Braam en Mehmet Ülger 'Grijze wolven, een zoektocht naar Turks extreem rechts' in 1997 breekt de storm los. Volgens het boek is in Enschede ook een afdeling van de Grijze Wolven actief. Al snel komt de TCVE in beeld waar vlaggen met drie halve manen hangen en een portret van de overleden Grijze Wolvenleider Alparslan Türkes. De TCVE reageert, net zoals de TCE en TCVH, ontkennend. Het bestuur snapt niets van de verwijten en de beschuldigingen aan haar adres. In het blad van de Enschedese Samenwerkende Allochtone Organisaties erkent het ex-bestuurslid van de TCVE, Mustafa Barmanpek, dat de Grijze Wolf een symbool is waarin de vereniging zich kan vinden. Zelf zegt hij te sympathiseren met de MHP in Turkije. Daarnaast verklaart Barmanpek dat de TCVE zich inzet voor het behoud van de eigen cultuur en identiteit. Eind december 2001 organiseert de TCVE een 'Iftar-maaltijd' in Enschede. De 'Iftar' is de verbreking van de Ramadan door middel van een maaltijd. Tijdens de bijeenkomst is MHP-parlementslid voor Isparta, Mustafa Zorlu, aanwezig. Hij houdt tijdens de bijeenkomst een toespraak en laat zich met enkele bestuursleden van de TCVE fotograferen. Op de achtergrond van de foto hangt een vlag met drie halve manen.

TCVE-kopstukken R. Ates, H Çakir, K. Erkeç en E. Koçyigit (bron: Türkiye)

Een jaar later, in 2002, wordt er een algemene ledenvergadering gehouden en ex-bestuursleden laten zich fotograferen voor het portret van Alparslan Türkes en een vlag met drie halve maantjes. Volgens diverse krantenartikelen organiseert de TCVE, net zoals de TCE en de TCVH, haar activiteiten onder de vlag van de TFN. In december 2002 organiseert de TCVE, als TFN-vereniging, een religieus feest te Enschede. De samenwerking met de organisaties uit Enschede en Almelo heeft een blijvend karakter, zo blijkt uit gegevens dat diverse afgevaardigden van de andere Twentse Grijze Wolvenorganisaties aanwezig zijn op vergaderingen. De afgevaardigden worden voor één dag benoemd tot bestuurslid van de vergadering. Op bijeenkomsten worden genodigden van onder andere de TCVH uitgenodigd. Zo was de voorzitter van de TCVH, Seyfi Zengin, in februari 2003 aanwezig op een door de TCVE georganiseerde afscheidsbijeenkomst van imam Ahmet Yildiz van de Anadolu Merkez Moskee in Enschede. Daarnaast is ook Süleyman Demir, voorzitter van de Turkse Culturele Vereniging Apeldoorn (lid-organisatie van de TFN), aanwezig. Demir was in 1999 bestuurslid van de TFN. In mei 2003 organiseert de TCVE een 'Eenheidsdag en Vriendschapsfeest' in Enschede, inclusief een demonstratieve tocht naar het centrum van de stad. De dag is begonnen met het koor Mehter Takimi, het oudste koor uit het Ottomaanse Rijk. Het koor zong in die tijd de soldaten moed in. Grijze Wolven associëren zich met dit koor, omdat zij meestal nationalistische liedjes zingen. Het koor heeft ook 's avonds tijdens het feest van de TCVE opgetreden samen met nog andere Grijze Wolvenmuzikanten waaronder de troubadour Ömer Kadan. Onder de afgevaardigden bevinden zich extreemrechtse Turken uit Apeldoorn, Almelo, Hengelo, Emmen, Lochem, Hoorn en Eindhoven. Daarnaast zijn ook diverse imams uit verschillende streken uit Nederland aanwezig. Ismet Harmankaya, voorzitter van de TFN, en Hikmet Yildizeli, ex-voorzitter van de TFN, namen ook deel aan het programma van de TCVE. Hikmet Yildizeli betoogt in zijn toespraak dat de maand mei een belangrijke maand is in de Turkse geschiedenis. (2) De TCVE heeft jarenlang vele subsidies ontvangen voor het ontplooien van allerlei activiteiten, zoals informatiebijeenkomsten. De laatste jaren is door de gemeente Enschede een rem gezet op de subsidies. Deels heeft de TCVE dat aan zichzelf te wijten, want de TCVE weigerde samenwerking met andere Turkse zelf-organisaties. De gemeente heeft daarop besloten om de subsidie voor haar pand terug te draaien. Een ander deel heeft te maken met de vuurwerkramp in Enschede. Het gebouw van de TCVE stond in het rampgebied, waardoor de TCVE alles is kwijtgeraakt. Over het jaar 2002, in tegenstelling tot aan 1998 toen de TCVE duizenden guldens subsidie kreeg en zelfs een banenpooler in dienst had, heeft de TCVE geen subsidie ontvangen, want, zo zegt de gemeente Enschede, er zijn geen activiteiten geweest. Volgens de TCVE zijn er wel activiteiten geweest, maar deze zijn niet in aanmerking gekomen voor subsidie. Ook het eerste half jaar van 2003 heeft de TCVE geen subsidie ontvangen, omdat ze die niet hebben aangevraagd. Het ledenaantal van de TCVE varieert per jaar. In 1998 telde de TCVE circa 200 leden, maar in 2001 is het ledenaantal gereduceerd tot 47. De gemeente Enschede waarschuwt de TCVE over het ledenaantal. Indien op de nieuwe peildatum mocht blijken dat het ledenaantal wederom onder de 50 zit, dan heeft de TCVE geen recht meer op subsidie. In de eerste helft van 2003 stuurt de TCVE haar ledenlijst op naar de gemeente met de mededeling dat er geen activiteiten ondernomen zijn die voor subsidie in aanmerking komen. De TCVE telt momenteel 124 leden.

Harold de Goede is lid van AFA-Twente

Noten:
(1): Dat artikel is ook online te vinden op www.xs4all.nl/~afa/alert/1_4/artikel1.html
(2): Op 3 mei 1944 vonden er grote anticommunistische demonstraties in Ankara en Istanbul plaats tegen de vermeende invloed van het communisme op de regeringsbureaucratie en het onderwijssysteem. Zes dagen later werden vele organisatoren gearresteerd en startte de regering een campagne tegen de Pan-Turkisten. Grijze Wolven herdenken deze dag nog steeds. Voor meer achtergrond over 3 mei, zie www.xs4all.nl/~afa/comite/boek/h11.html