Voetbal en politiek

St. Pauli Fanclub Nederland

Voetbal en politiek. Politiek en voetbal. Boeken vol zijn er over geschreven. (1) Slechts zelden slaat de meter positief uit. In 1990 zorgden de prestaties van Kameroen op het WK voor een tijdelijke emancipatie van het werelddeel Afrika. Sommige westerlingen slaagden er zelfs in Kameroen op de kaart aan te wijzen.

Aan het WK in Argentinië in 1978 zitten positieve (aandacht voor de Dwaze Moeders en de winst deed de ellende even vergeten) en negatieve aspecten (de beruchte verdwijningen en het bankroet van het land). Meestal is de uitwerking van de politiek op het voetbal en het voetbal op de politiek puur negatief. Het beroemdste voorbeeld is wellicht de zogenaamde 'Voetbaloorlog' tussen Honduras en El Salvador in 1969: de directe aanleiding tot een twee weken durend grensconflict was een door El Salvador gewonnen interland tegen Honduras in Mexico City. In 1990 eindigde de bekerfinale tussen Dynamo Zagreb en Rode Ster Belgrado in een veldslag die later op het echte slagveld nog even dunnetjes werd over gedaan. Talloze politieke kopstukken begrepen de propagandistische waarde van het voetbal. Van Hitler tot Major, van Mussolini tot Mandela, van Franco tot Carlos Menem en van Berlusconi (zijn politieke partij is zelfs genoemd naar een voetbalspreekkoor) tot Schröder. Oftewel van totalitair regime tot min of meer democratische staatsvorm. In diverse landen van het voormalige Oostblok was de voetbalcompetitie een farce. Zo werd de lievelingsclub van Stasi-chef Mielke, Dynamo Berlin, 10 (tien) keer achter elkaar kampioen van de DDR. Niet zelden werd, riekend naar buitenspel, in de blessuretijd een wedstrijd in het voordeel van Dynamo beslist. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. De verbroederende of emanciperende rol die het voetbal zou kunnen spelen, werd maar zelden waargemaakt.

Nederland
In Nederland hoeven we niet rouwig te zijn om de geringe invloed van het voetbal op de politiek. Zo zijn de pogingen van de neonazis als Mudde (bij Feyenoord), Hoogduin (bij Den Haag) en Homan (bij Groningen) begin jaren tachtig zieltjes onder fanatieke (en gewelddadige?) voetbalfans te winnen vruchteloos gebleven (2). Hoe is de situatie anno 2003 in Nederlandse stadions? Als er al 'politieke' geluiden in een stadion klinken, dan komen die uit rechtse hoek. Voorbeelden te over van racisme ("Er staat een aap in de kooi", gericht tegen donkere keepers), oerwoudgeluiden bij PSV, seksisme ("Hij is een transseksueel", tegen een speler met lang haar) en homofobie ("Hij is seropositief", tegen homoseksuele scheidsrechter John Blankenstein, en Feyenoordkeeper Zoetebier die na gemor van fans niet in een roze shirt zal spelen). Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Discussies over de vraag of kreten als "Hamas, hamas, Joden aan het gas" en "Bossen, waar is je Jodenster" als antisemitisch of als Ajax-haat aangemerkt dienen te worden, zijn zeer interessant, maar laten we nu even rusten. De pogingen van extreemrechtse partijen in de jaren tachtig in harde kernen van voetbalfans door te dringen, lijken een eeuwigheid geleden. Te vrezen valt echter dat, versterkt door de opkomst van Pim Fortuyn en de LPF, het bij veel voetbalfans latent aanwezige racisme in de voetbalstadions aan de oppervlakte zal komen. Een stadion is immers anoniem genoeg om ongestraft aan vuilspuiterij te doen. Om van de macht van de massa nog maar te zwijgen. En inderdaad. Wij voelden ons als politiek links georiënteerde en maatschappelijk betrokken mensen het afgelopen seizoen in diverse Nederlandse stadions (in Den Haag, Utrecht, Deventer en Rotterdam) niet altijd op ons gemak.

Aanhangers van Lazio Roma met keltische kruizen (30-1-2000)

Hamburg
Bij FC St. Pauli in Hamburg is dat precies omgekeerd. De antifascistische en antiracistische consensus in het kleine, bouwvallige stadion is iets volstrekt vanzelfsprekends. De supporters, met name uit de wijk St. Pauli, hebben hierin een cruciale rol gespeeld. De multiculturele kosmos van de wijk St. Pauli met zijn studenten, allochtonen, werkschuwen, hoeren, punkers en yuppen wordt weerspiegeld in de bevolking op de tribune en de mentaliteit van de club: FC St. Pauli not established since 1910. Een prominente supporter uit de kraakbeweging nam in de tachtiger jaren altijd een vlag met doodskop mee naar het stadion: een verwijzing naar de piraterij van weleer en de strijd tegen de commercialisering van het voetbal. Toen begin jaren negentig enkele supporters in het stadion "Ausländer 'raus" scandeerden kwamen deze en andere supporters direct in actie en counterden met een massaal "Nazis raus", waarna de racisten met een portie zinvol geweld van de tribune verdreven werden. Kort daarop organiseerde de club een vriendschappelijke wedstrijd tegen het Turkse Galatasaray en werd St. Pauli de eerste club in Duitsland met een antifascistische en antiracistische paragraaf in het stadionreglement. Het uitgesproken antifascistische imago van St. Pauli maakt bij clubs met een (deels) rechtse aanhang veel emoties los. De rechtse fans van Hamburger SV, Hansa Rostock en Hertha BSC deinsden niet terug hun verbale uitwassen van een stevig portie geweld vergezeld te doen gaan. In 1995 bleef er in Rostock geen glas heel van de bussen die de St. Pauli-fans terug naar Hamburg vervoerden. Uitgeluid werden de bussen met Hitlergroeten en liederen als "Deutsche wehrt euch: Geht nicht zu St. Pauli" - een duidelijke verwijzing naar "Deutsche wehrt euch: Kauft nicht bei Juden". Een ander dieptepunt was de thuiswedstrijd tegen VfB Leipzig in 1998. Voor en na de wedstrijd kwam het tot stevige rellen, tijdens de wedstrijd rolden uit het Leipzig-vak regelmatig gezangen als "Wir bauen eine U-Bahn von St. Pauli bis nach Auschwitz" van de tribune. Optisch zijn de vlaggen met beeltenissen van Che Guevara en Lenin niet over het hoofd te zien en de wijk St. Pauli is nog net zo betrokken bij de club als in die vroege jaren negentig. Ook nu wordt er bij thuiswedstrijden driftig gefolderd om op te roepen voor demonstraties tegen de Hamburgse senator Ronald Schill. Een rechtse populist die met criminaliteitscijfers onder allochtonen in de hand, 'handig' probeert in te spelen op onderbuikgevoelens in de Duitse samenleving. Iemand die er niet voor terugdeinst op een gewelddadige manier iedereen die enigszins uit de pas van het burgerlijke bestaan loopt uit de Hamburgse binnenstad te verwijderen. Zo werd bijvoorbeeld een woonwagenkamp ontruimd, wat op heftige reacties van mensen uit de wijk stuitte en tot een enorme geweldsexplosie leidde.

Sportief gezien gaat St. Pauli een donkere toekomst tegemoet. Het seizoen 2003/2004 speelt de club, na de tweede opeenvolgende degradatie, in de Regional-liga Nord, de derde divisie. Een speelklasse met enkele profs, amateurs en jeugdspelers. Toch overheerst de opluchting dat St. Pauli nog speelt. Pas op het allerlaatste moment werd een gat van 2 miljoen euro gedicht op grond waarvan St. Pauli ook voor het nieuwe seizoen een licentie gekregen heeft. Maar liefst 70.000 'Retter' T-shirts gingen als de spreekwoordelijke warme broodjes over de toonbank. Goed voor 700.000 euro. Het gehate HSV en het nauwelijks populairdere Bayern München boden aan benefiet-wedstrijden tegen St.Pauli te spelen. Schoorvoetend en na drie keer slikken werd het aanbod geaccepteerd. (Sommige supporters stoppen eerder hun hoofd in een strop dan dat ze hulp accepteren van stadsrivaal HSV). Bovendien stelden diverse kroegen onder het motto 'Saufen für St. Pauli' een deel van hun opbrengst ter beschikking en konden 'ranzige 06-lijnen voor een zuivere redding' gebeld worden. Zo kan de linkse voetbalfan ook volgend jaar in Hamburg zijn hart op halen. Links zijn en voetbal. Bij St. Pauli kan het. Bij St. Pauli gebeurt het.

Nederlandse St. Pauli fanclub

Noten:
(1): Simon Kupers 'Voetbal als oorlog' is een aanrader.
(2): Incidenteel verenigden hooligans en fascisten zich, bij een veronderstelde gemeenschappelijke vijand. Zo werden eind jaren tachtig de kraakpanden De Blauwe Aanslag in Den Haag en het WNC in Groningen door zulke combinaties aangevallen of minimaal frequent lastiggevallen.

In Alert! werd eerder over voetbal gepubliceerd: In nr.1, zomer 2000 (zie www.xs4all.nl/~afa/alert/1_4/artikel4.html) en in nr 2, zomer 2001 (zie www.xs4all.nl/~afa/alert/2_5/voetbal.html)