Geschiedenis van het Vlaams-nationalisme (4) De weggevoerden van mei 1940 In het vorige artikel bespraken we de Nieuwe Orde-groepen in Vlaanderen tijdens het Interbellum: het Verdinaso (1931, Joris Van Severen), het VNV (1933, Staf De Clercq) en de DeVlag (Jef Van de Wiele). Volgende keer hebben we het over de Waalse extreemrechtse dit stuk duiken we alvast recht WOII in met de "spooktreinen" van mei 1940. De 'Vijfde Kolonne' Duitse invasie zal komen. Het militaire akkoord met Frankrijk de zekerheid haar legers al gemobiliseerd heeft. In het voorjaar van 1940 neemt de regering gealarmeerd alsnog noodmaatregelen april 1940 geeft minister van Justitie Janson opdracht om lijsten te maken van personen die ervan verdacht worden betrekkingen te onderhouden met Duitsland. Begin mei gaf Janson opdracht om En zo geschiedde: zodra het Duitse leger op 10 mei 1940 van alle verdachte Belgen en buitenlanders. (1) Op dat moment waren de "lijsten" echter nog niet klaar, laat staan geverifieerd, en in die chaotische dagen van "spionitis" wordt iedereen die ook maar enigszins ervan verdacht werd een "binnenlandse vijand" te zijn in zeven haasten opgepakt. De bevolking wordt ondertussen via de radio opgeroepen om mogelijks "als arbeiders, priesters of Belgische soldaten" verklede Duitse "parachutisten" onmiddellijk aan te geven. Dat de paniekerige radioboodschappen soms absurd waren getuigt de oproep om alle reclameaffiches van Pascha-chicorei af te krabben omdat op de achterkant geheime boodschappen voor de parachutisten zouden staan. (2) In totaal worden in enkele dagen tijd (afhankelijke van de bron) tussen de 5 en 12 000 "verdachten" opgepakt en in verschillende gevangenissen opgesloten. (3) Onder die "verdachten" bevonden zich inderdaad een aantal Bekende extreemrechtse kopstukken en flaminganten die later Algemene SS Vlaanderen), oud-collaborateurs uit WOI August Borms en Wies Moens, "taalgrensactivist" Flor Grammens (VNV), Tollenaere (VNV). VNV-leider Staf De Clercq werd ook opgepakt, maar dankzij politieke tussenkomst weer op vrije voeten gesteld. Alle flamingante consternatie over deze arrestaties ten spijt was het niet bepaald onterecht dat de regering ervoor vreesde dat zij met de Duitsers heulden. Groepen zoals VNV, Rex en de antisemitische zweren. VNV-leider Staf De Clercq had de Vlaamse soldaten zelfs opgeroepen om bij een inval niet tegen de Duitsers te vechten. Over de andere duizenden "verdachten" wordt dan weer zelden iets geschreven. Het grootste deel kon men bezwaarlijk verdenken Duitse en Italiaanse Joden en antifascisten (verdacht omwille van het feit dat ze Duits of Italiaans spraken) en "staatsgevaarlijke elementen" zoals bv. Internationale Brigadisten, anarchisten en communisten (die door het niet-aanvalspact tussen Hitler en Stalin officieel geallieerden waren van de nazi's). Men kan stellen dat de arrestaties van mei 1940 veelal weinig te maken hadden met het bestrijden van buitenlandse agressie, maar eerder met het afrekenen met binnenlandse politieke tegenstrevers (5) en met blunders begaan in de chaos. Ter illustratie van de blunders vermelden we hier het lot van de onfortuinlijke witloofboer Gustave Vermeylen. Hij werd op 10 mei tegengehouden door twee agenten die hem sommeerden om twee verdachten met zijn auto naar de gevangenis van St. Gillis te voeren. Daar aangekomen vroegen de agenten hem binnen te wachten zodat ze hem konden vergoeden voor de rit. Toen ze niet meteen terugkwamen, mocht de witlofboer niet meer naar buiten van de gevangenisbewakers. Hij werd opgesloten en later weggevoerd naar Abbeville, waar hij het bloedbad zou overleven (zie verder). (6) Een ander voorbeeld is een Zuid-Slavisch ingenieur, die in Antwerpen een flatgebouw op-en-neer was gegaan - om van de gevaarlijke bovenverdieping te verhuizen, zei hij, doch de bevolking geloofde dat hij de Duitsers lichtsignalen gaf. Pech! (7) Spooktreinen Wanneer blijkt dat het Duitse leger veel sneller oprukt dan verwacht slaat de Belgische bevolking massaal op de vlucht naar Frankrijk. Auditeur-generaal Walter Ganshof geeft op 12 mei per telegram opdracht aan de gevangenisdirecteuren om een lijst met 51 extreemrechtse en flamingante verdachten naar Frankrijk te evacueren. Vlaams-nationalisten.) In die hectische dagen worden ook duizenden andere "verdachten" op "spooktreinen" geladen en afgevoerd Die kampen waren een jaar eerder door Frankrijk in gebruik genomen om er honderdduizenden Spaanse burgers, republikeinse strijders en Internationale Brigadisten in op te sluiten die na de gevlucht. Zo was het kamp van Le Vernet waar een 90-tal "verdachte Belgen" in terechtkwamen, een jaar eerder nog gebruikt om er tussen 9 en 12.000 strijders van de anarchistische "Durruti-colonne" in op te sluiten. (8) De situatie was er zo erbarmelijk dat duizenden Spanjaarden er crepeerden van uitputting en ziektes. vervolgens omgebouwd tot concentratiekampen, waar de zich in Frankrijk bevindende Joden en "ongewenste buitenlanders" in opgesloten werden. De zo al harde levensomstandigheden moeten helemaal moeilijk geweest zijn doordat politieke tegenstrevers in dezelfde barakken terecht kwamen. Zo werden in Le Vernet kopstukken van de antisemitische Volksverweering samen opgesloten beschrijft in zijn door de SS gesubsidieerde memoires hoe Joodse medegevangen het leven in kamp Saint-Cyprien ondragelijk maakten met "hun stank". (11) Na de Frans-Duitse wapenstilstand mochten in juli 1940 een 200-tal "verdachte Belgen" uit Saint-Cyprien en Le Vernet (in de eerste plaats de Vlaams-nationalisten en Rexisten, maar ook enkele communisten en andere Belgen) de collaboratie stortten. De Duitse bezetter en de collaborerende groepen zullen deze "weggevoerden" inzetten als propagandamiddel. Zo organiseerde het VNV in verschillende steden huldigingen voor de Vlaams-nationalistische weggevoerden, waarop van leer gegaan werd tegen "het misbaksel van den Belgische staat". (12) Minder goed verging het de rest van de "weggevoerden". Zij bleven gevangen en de meesten zullen uiteindelijk eindigen in Duitse concentratiekampen. Van hun lot wordt zelden nog iets vernomen. Een maquette van kamp Le Vernet Het bloedbad van Abbeville Wanneer er over de "wegvoeringen" geschreven wordt, dan is er Severen. De Verdinaso-leider wordt op 15 mei 1940 samen met 77 andere "verdachten" uit de gevangenis van Brugge gehaald en in drie bussen geladen om afgevoerd te worden naar Frankrijk. Het bonte gezelschap bestaat uit verschillende nationaliteiten (Belgen, Nederlanders, Duitsers, Hongaren, Italianen, een Canadees ...). (13) Onder hen twee Dinaso's (Van Severen en zijn rechterhand Abwehr (contraspionage) werkten. Daarnaast onder meer Belgische communisten (Caestecker, Monami en Van Dijcke), verschillende Joden, Italiaanse antifascisten, onze onfortuinlijke witloofboer, een Duitse priester, de dochter, de vrouw en de schoonmoeder Nederlandse ingenieur Ernst Warris en een Canadese ijshockeytrainer. (14) Bij een tussenstop in Duinkerke wordt Degrelle voor ondervraging van de bus gehaald. Uiteindelijk wordt hij in Le Vernet opgesloten. In juli 1940 kon ook hij terugkeren naar mei bereiken de bussen het Franse stadje Abbeville. Omdat er geen plaats meer is in de overvolle gevangenis worden de gevangenen opgesloten in de ruimte onder de muziekkiosk. Die nacht begon het Duitse leger Abbeville te bombarderen en de Franse gendarmes, aan wie de gevangenen waren toevertrouwd, vreesden dat het oprukkende Duitse leger de gevangenen zou bevrijden. De volgende middag, op 20 mei 1940, wordt besloten om de gevangenen te executeren. Tussen de bombardementen door worden ze in groepjes van vier uit de kiosk gehaald en zonder proces doodgeschoten. Uiteindelijk zal een Franse luitenant arriveren die de moordpartij laat stopzetten, maar tegen die tijd waren er al 21 Caestecker en Monami, verschillende Italiaanse antifascisten en Maria Ceuterick, de 60-jarige schoonmoeder van Ernst Warris. De overlevenden worden door Franse soldaten dieper Frankrijk uren daarna viel Abbeville in Duitse handen. "Het Bloedbad" genoot ruime interesse van de Duitsers die ook een paar agenten waren kwijt geraakt en die de lijken onmiddellijk fotografeerden. "Het Bloedbad van Abbeville" werd, net als de "wegvoeringen", tijdens WOII reeds herdacht, onder meer door de Rexisten. Maar ook vandaag nog zorgt "Abbeville" voor consternatie. Zo ontstond er commotie rond de herdenking van de vier Brugse slachtoffers: de Dinaso's Van Severen en Rijkoort, grootmoeder Ceuterick en de communist Monami. Monami en Ceuterick kregen in 1978 eerherstel van de Belgische staat, de twee Dinaso's niet. Omdat de voor oorlogsslachtoffers (omdat ze niet door Duitse maar door Franse soldaten gedood werden) richtte het Brugse Abbeville getrokken wordt door enkele Brugse N-VA-ers werkt wel eens samen met de extreemrechtse Stichting Joris Van Severen, die een jaarlijkse herdenking houdt in Abbeville. De voorzitter van de Wanneer Justitieminister Stefaan Declerck (CD&V) in mei vorig jaar een vertegenwoordiger stuurt naar de Brugse herdenking, zorgt dat voor ophef in de Waalse pers. Want hoewel iedereen het er over eens is dat de executies schandalig waren, begrijpt niet iedereen waarom uitgerekend Joris Van Severen officieel door Belgische politici herdacht moet worden. En zo gaat de geschiedenis verder... Lees ook: Lees ook het artikel: Geschiedenis van het Vlaams-nationalisme (4) Lees ook het artikel: Geschiedenis van het Vlaams-nationalisme (2) Lees ook het artikel: Geschiedenis van het Vlaams-nationalisme (1) Noten: (1): http://nl.wikipedia.org/wiki/Walter_Ganshof_van_der_Meersch. (2): DE JONG Lou. De Duitse Vijfde Colonne in de Tweede Wereldoorlog. Van Loghum Slaterus, Arnhem/J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1953, pp.109-110. (3): VAN MINNEBRUGGEN, Hugo. De weggevoerden van 1940. Antwerpen, 14 december 2007. (www.verzet.org) In Nederland werd volgens historicus Lou De Jong een vergelijkbaar aantal mensen opgepakt op verdenking tot de "vijfde colonne" te behoren. (4): Volksverweering was een Antwerpse antisemitische organisatie die in januari 1937 de oorlog een hevige antisemitische campagne, waarbij Joodse inwoners onder meer dreigbrieven in hun bus kregen. Volksverweering publiceerde vanaf 1938 "de Protocollen" in afleveringen in hun krant. RUDNER B., Recht naar Palestina en nooit meer terug. Uit: De Centrale, nr.95, januari 1973. (5): DE BOCK Walter. De mooiste jaren van een generatie. Epo, Berchem, 1982, pp.77-89. Nederlandsche Boekhandel, Kapellen, 1985, p.18. (7): De JONG, o.c., p.115. (8): De voormalige Durruti-colonne bevond zich tussen februari en september 1939 in Le Vernet. Daarna hadden de Spanjaarden van Frankrijk de "keuze" gekregen: teruggestuurd worden naar Spanje, vertrekken naar het buitenland, als arbeider aan de slag gaan of ingelijfd worden bij het Vreemdelingenlegioen. Een groot deel koos voor het Vreemdelingenlegioen en werd bijgevolg de vuurlinie ingestuurd tegen de Duitse opmars. De Spanjaarden die door de Duitsers gevangen genomen werden, kwamen grotendeels in het concentratiekamp van Mauthauzen terecht. De resterende Spaanse strijders zouden een belangrijke rol gaan spelen in het verzet, veelal in de ijdele hoop dat na Hitler en Mussolini de geallieerden Franco zouden helpen verdrijven. Voor meer info : MAUGENDRE 6, 2010. (9): De Hongaarse schrijver Arthur Koestler beschrijft de erbarmelijke levensomstandigheden in Le Vernet in zijn boek "Scum of the earth". (10) : VAN MINNEBRUGGEN, o.c. (11): VAN MINNEBRUGGEN, o.c. (12): DE WILDE, o.c., pp.25-26. (13): WARRIS Gaby. Het bloedbad van Abbeville. Hadewijch, Antwerpen/Baarn, 1994, p.29. (14): DE WILDE, o.c., p.17. (uit: Alert!, nummer 4, december 2011. Alert! is een uitgave van de Anti-Fascistische Actie Nederland - AFA)